Perse njerezit kane rreth 20 vjet qe rrisin kandila deti ne hapesire?
Qe nga viti 1990, ne njerezit kemi bere dicka shume te cuditshme dhe jashtezakonisht te cmuar persa i perket sensibilitetit: Kemi cuar kandile deti ne hapesire. Dhe kete e kemi bere per shkencen. Gjate misionit te pare te NASAs ne vitin 1991 (SLS-1, Spacelab Life Sciences), NASA filloi te percjelle kete eksperiment: "The Effects of Microgravity-Induced Weightlessness on Aurelia Ephyra Differentiation and Statolith Synthesis."
Ishte anija hapesinore Columbia qe u dergua te conte ne hapesire 2.478 kandile deti ne qese te posacme te pajisura me uje deti artificial. Austronautet injektuan lende kimike ne keto qese, per te nxitur pluskimin e lire te kandileve, me qellim qe at ate riprodhoheshin. Deri ne fund te misionit, krijesat u shumuan duke e cuar ne 60.000 numrin e atyre kandileve qe pluskonin ne orbiten e Tokes.
Qellimi i gjithe eksperimentit ishte te testohej efekti i mikrogravitetit ne nje kandil deti ndersa ata zhvilloheshin nga larva ne meduza. Me pas, do te provohej sesi pergjigjeshin keta kandile pasi te ktheheshin serish ne Toke. Kandilet e detit, te huaj per ne ne shume drejtime, jane te ngjashem me njerezit ne nje menyre te vecante: Ata orientohen ne baze te gravitetit.
Kur nje kandil rritet, formon kristale te sulfatit te kalciumit perreth vetes. Keto kristale jane te rrethuara me nje xhep te vogel (qelize) te mbuluar me fije speciale te barazlarguara nga trupi i kandilit. Kur kandili kthehet, kristalet rrotullohen per poshte te ndikuara nga graviteti, dhe fijet e holla ne levizje, jane ato qe percojne sinjale ne neuronet e kandilit. Ne kete menyre, kandilat jane te orientuar ne levizjen larte-poshte. Gjithcka per te cilen kane nevoje eshte graviteti.
Njerezit, jane njesoj te ndjeshem ndaj kesaj levizjeje. Edhe ne e ndiejme gravitetin dhe pershpejtimin, duke perdorur kristalet e kalciumit (otoliths) ne veshet tane te brendshem qe perdorin fije te holla ultra-sensitive, qe e infromojne trurin per drejtimin nga po na terheq graviteti. Pra, nese kandilet e rritur ne hapesire nuk e kane zhvilluar tamam versionin e tyre te sensoreve te gravitetit, eshte e mundur qe eshte njerezit e rritur ne mikrogravitet te kene probleme te ngjashme.
Dhe ky eshte rezultati i studimit: sensoret e gravitetit te kandileve te rritur ne mikrogravitet nuk ishin zhvilluar mjaftueshem. Rezultatet e eksperimentit STS-1, i publikuar edhe ne gazeten Advances is Space Research, vune ne pah se kandilet e rritur ne hapesire ishin morfologjikisht te ngjashem me ata te rritur ne Toke. Motorri i tyre i aftesive ishte i ndryshem ne Toke krahasimisht me mikrogravitetin. Edhe pse zhvillimi i sensoreve te tyre ishte mjaft normal, kthimi ne Toke u krijoi mjaft probleme me orientimin. Veshtiresite perfshine probleme me pulsing dhe levizjen krahasuar me te ngjashmit e tyre qe nuk kishin udhetuar ne hapesire.
Ne parim, jovertebroret kishin marrje mendsh lidhur me orientimin. Kandilet nuk arriten te zhvillonin te njejtet sensore graviteti krahasimisht me kandilet qe jane rritur ne Toke. Kjo do te thote se edhe organizmat vertebrore mund te mos pershtaten dot nese jane rritur ne nje mjedis mikrograviteti (perfshi ketu edhe njerezit).