GRACKA



Tregim nga Muharrem Blakaj
("Gracka" zuri vendin e tretë në konkursin letrar në UP të Gjenevës më 3 maj 2008.)



Me ndrojtje ju afrova kalit të shaluar. Për disa çaste u përpoqa ta vë këmbën e djathtë në zinxhi. Më erdhi zor. Disi u ndjeva tepër ngushtë nën ato rroba grash! Me ngushtuan aq shumë sa që m’u desh të ta shpërvjel tërlikun deri në gju... derisa m’u dukën qartë këmbëzat e tirqve. U turpërova! Ktheva kokën dhe pashë prapa. Ishte daja. I shpërqendruar po avitej. Më një buzëqeshje të ngrirë, më ndihmoi të hidhem mbi kalë. Pasi u rehatova maje kali, për një çast lëbyra sytë nga kënaqësia dhe besimi i fortë që kisha për dajën! Pashë edhe një herë drejt tij! Ai, në fytyrë e kishte akoma atë buzëqeshjen e zhvendosur që shprehte dyshim dhe frikë bashkë. Në shkëlqimin e rrezeve të diellit pashë vezullimin e tehut të mprehët të sëpatës së vogël që daja vazhdimisht e mbante me vete. Kali u nis pasi i thirri daja; „Hooo!“

Kënaqësia e pakmëparshme m’u davarit lehtë, sikur të ishte një fije e hollë tymi dhe vendin e saj e zuri reja e ankthit që kishte ditë që nuk më shqitej. Trokëllima e patkonjve të kalit m’u duk e thatë dhe e pa trajtë. Tundjet maje tij ishin edhe më torturuese. Një palë djersë të nxehta m’u bë se më përvëluan në mbarë trupin dhe disi filluan të më shtynin drejt dyshimit! Menjëherë, mendja më vajti te mauzeri, që pak çaste më parë e kisha fshehur në mes të shkurreve. Ngrita dorën ngadalë për t’i fshirë djersët. Dora më vajti te shamia! Më mbuloi turpi kur e kujtova së nën atë shami grash e kisha fshehur krenarinë e plisit të bardhë! Për një çast m’u bë se ato tesha grash, u shndërruan në rrjetë duke ma plogështuar shpirtin, duke m’i ngatërruar krahët dhe disi tinëzisht duke më shtyrë drejt një gracke të frikshme!

– Ndale kalin, o dajë! – m’u bë sikur i thirra dajës me zë të butë. Daja, duke e tërhequr kalin nga kapistalli, vazhdonte të ecte i qetë shtegut malor. Trokëllima e patkonjve vazhdonte si më parë, në të njëjtin ritëm, ndërsa dyshimi nga gracka kishte arrirë kulmin.

Për një çast dyshova se vërtet i kisha thirrur dajës për ta ndalur kalin. Ndoshta këtë, vetëm e kisha menduar me vete apo... mos vallë, e dëgjova nga dikush tjetër?!...

– Ndale kalin, o dajë! Dua të zbres… nuk dua të zhburrërohem! – i thirra kësaj radhe me zë të ngritur, dhe nën ngatërrimin e teshave të grave i dhashë trupit me tërë fuçinë për të zbritur nga kali. Daja vazhdonte rrugën me ritëm të shpejtuar, duke kthyer kokën herë pas here prapa. Krakëllima e patkonjve të kalit vazhdonte më e dendur. Shtegu i ngushtë malor, rruga me gurë, kaçuba e thera murrizi, si dhe ngatërrimi i gjymtyrëve në teshat e grave më bënë që këmba e djathtë të më ngatërrohet keq në zinxhi. Duart i mbaja të ngjitura fort pas shalës së kalit, kurse këmba e majtë filloi të shkonte zvarrë për tokë, duke u penguar herë pas here në guralecët e shtegut malor. Gjatë përpëlitjeve, pashë se daja nuk ishte më para kali. Si në vegime e pashë prapa... e godiste kalin me shkop vitheve! Ç’bën ai kështu?, e pyeta veten duke shikuar me dyshim vezullimin e mprehtë të tehut të sëpatës. Trokëllima vazhdonte edhe më e dendur. Kali hidhej me të katrat. Këmba nuk më shqitej se nuk më shqitej nga zinxhia. Sa vinte e më ngatërrohej edhe më keq. Kur nuk e prisja, duart mu shkëputën nga shala. Tani trupi më shkonte vazhdë për tokë, duke u përplasur gurëve e ferrave, ndërsa daja me sëpatë në dorë, i hakërryer, vraponte pranë meje. Në çastin kur isha duke menduar se çdo gjë kishte mbaruar, apo do të mbaronte së shpejti, ndodhi mrekullia. Këmba që kishte mbetur peng në zinxhi m’u lirua. Trupi m’u plandos pas gurëve e kaçubave. Pas ca rrokullisjeve buzë greminës, u kapa fort pas një degë shkoze. Me mundim u ngrita në këmbë. Hodha shikimin para duke shikuar kalin tani më të liruar nga pesha e trupit tim, që vraponte përpjetë shtegut malor. U ndjeva i qetësuar. Tamam në kohën kur isha duke menduar se ç’qe gjithë ky rrebesh, ende pa u tmerruar nga ndonjë goditje e mundshme pabesie, dhembja mbi shpatullën e djathtë, me bëri të lëshoja të pa kontrolluar një klithmë dhembje e tmerri bashkë, sa që nuk e njoha britmën time! Pastaj shkulmi i gjakut dhe ngatërrimi i gjymtuarve në ngushtimin e teshave të grave mu bë së nuk po shkërmoqsha unë para bjeshke, por po shkërmoqej bjeshka para meje! Si në ëndërr pashë dajën që kishte ngritur lartë sëpatën e gjakosur, për të më goditur prapë! Çka ky me mua?, isha duke e pyetur veten, dhe në mes të dhembjeve të tmerrshme arrita t’ia vë të dyja duart e lodhura tej mase në gjoks, dhe ta shtyj drejt greminës, me gjithë forcën që më kishte ngelur.

Mauzeri tani nuk ishte larg, por plogështia e trupit me bëhej se me largonte prore prej tij. Shkulmi i gjakut vazhdonte, kurse ecja ngadalësohej. Me duar të këputura dhe me më sy të errësuar bëra përpjekjet e fundit për ta ndreq gabimin. Me mundim arrita të lirohem nga ato rroba grash që daja m’i kishte vënë si rrjetë për të më zënë më lehtë në grackë. Sytë m’u errësuan. Plogështia ishte mbizotëruese, kurse mauzeri ishte fare pranë. Pashë kur arrita pranë shkurreve ku ndodhej mauzeri i mbuluar me dushk... e preka me dorë, me trup e me fytyrë! U përpoqa ta marrë në dorë, por duart nuk më bindeshin më. Sytë filluan të më errësoheshin si në mugëtirë... pastaj çdo gjë e mbuloj errësira!

Pasi erdha në vete, pashë se ishin duke më bartur mbi vig. Ndjeva zërin e tulatur e bastard të dajës, që e justifikonte vrasjen time... nga frika u thoshte! I ndjeva edhe zërat e hakërryer të atyre që e kishin paguar, duke e sharë e qortuar... duke e nënvlerësuar! Ata nuk e shanin për tradhtinë, por pse më kishte vrarë aq lehtë, me një goditje sëpate, e nuk më kishte lënë në gojën e tyre të uritur për të më shqyer me dhëmbë... për të ma pirë gjakun si kanibalët, ashtu siç ishin duke ia pirë gjakun mbarë popullit tim!

Kur me lëshuan për tokë, ndjeva brohoritjet e turmës. Pas pak, nën tingujt e muzikës, filluan sharjet dhe goditjet me çfarë ju vinte në dorë! Ndjeja dhembje të tmerrshme! Nuk lëvizja dot! Ritmi i muzikës dhe hedhja e valleve nuk kishin të mbaruar... festonin vdekjen time! Kurse unë, para agonisë së vdekjes ëndërroja ditën e lirisë... dhe m’u bë së e pashë atë ditë të bardhë... e ndjeva kur vendin e ulërimave të tërbuara, dalëngadalë filloi ta zinte kënga e dasmorëve të prirë në valle nga zanat e malit! Dasmorët nuk qenkan të ngrirë! E morën... dhe u nisën për ta sjellë nusen e lirisë... mendova i lumtur, në çastet e fundit, atëherë kur po me dilte shpirti!

Mjeranët e qytezës së lashtë



Tregim
Grupi namëkeq, gati si gjithëmonë hangarizej mbi trotuarin e qendrës së qytezës. Folnjin pa rradhë e me britma halucinante që i pengonin jo vetëm kalimtarëve po dhe qenve që kishin dalë në sheti të pasditës me pronarët e tyre. Dikush kalonte pranë pa folur, dikush murmuriste diçka e një numër i mirë kalonin në anën tjetër të rrugës.
Ishte ky grup i formuar nga të rinj shqiptarë që dallonin nga shumica bujare e atdhetarëve të tyre. As shkollë as punë; po sidomos pa respekt e pa edukatë. Ishte e pamundur të kaloj ndonjë femër kësaj qendre. E moshuar o e re, cilësohej rospi, kudër… Ia gjenin edhe do veti tjera që as nuk e shof të udhës ti përmend fjalët e dëgjuara nga «më të mirët» e kësaj ane. Po po, ata e quanin dhe me siguri besonin se ishin më të mirët, më të bukurit, me inteligjentët… Ruajna Zot nga njerëz të mirë që shajnë çdo kend që ju shef syri, ruajna Zot nga më të bukurit që nuk ia tejkalojnë me lartësi trupore një « jo të bukuri e ndonjëri prej tyre si skrakle në forma bananje, ruajna Zot nga më të mençurit që nuk kanë në fjalorin e tyre një fjalë të mirë përveç sharrjeve nga më të ndyrat…

Dhe ndodhi ajo që pritej ngaherë... Ndodhi kësaj dite me diell pranvere. Plaku që kalonte shpesh qendrës, vërente që moti se këta "trima" sa herë që e shofin nga larg, fillojnë të zgërdhihen e tallen në kurriz të tij por ai vetëm e arsyetonte këtë me një dukuri normale të rinisë që po ndrron nga ajo e kohës së tij. Nuk dinte pse zgërdhiheshin po sa ta shifnin dhe as nuk çante kokën në fillim. Kalonin muajë dhe plaku, që akoma mbante një ecje të bukur dhe rrezatonte sharm e elegancë, ngadalësoi hapin pranë grupit dhe pasi i përshkoi një hap, u këthye se dëgjoi njërin nga trimat të thot: «Pederi i keq…» Plaku ngadal e shtini dorën nën sjetull dhe fare pa nervozë iu drejtua atij që e quante veten «Më i mençuri refugjat» ( e ishte i vetmi refugjat shqiptar në qytezë):

-Edhe sikur të isha… çfar të bëhet ty ?! Por vallë, më trego, gruaja jote apo nëna jote të thanë se jam peder? Të dyjat bashkë i kam rrokullisur dhe më kanë lavdëruar si mashkull ndryshe nga që më quan ti o i shpuar përmbas. Edhe ju që qeshët si hijenat kur mbarsen pyetni në familje se ju tregojnë të vërtetën!

Trimat e trotuarit u zbehën dhe filluan të dridhen si këlyshë pa zot në kohëngricë. Pas disa sekondash njëri vetëm desh ndoshta të arsyetohet dhe pëshpërit me zë të hollë femre:

-Herr…

-Mshile dhe shko shkërdhehu, bir kudre, - ia mbylli profesori plak dhe eci me ngadalë në drejtimin e atij që foli. «Trimi» u tut dhe u zbyth. Plaku krenar, u këthye dhe vazhdoi hapin në drejtimin fillestar.

Shumë ditë më vonë, flitej se profesori i pensionuar i shkollës së madhe të qytezës, kurrë në jetën e vet nuk kishte përdorur fjalë që as nga larg nuk mund të krahasohen me ato që tha asaj dite. Nxënës të dikurshëm të tij e mes tyre edhe shum shqiptarë, shprehnin dashuri të madhe për të. Dhe ata që thanë fjalë të mira për profesorin, i njifnin të dy palët. Njëri dëgjova të thotë: «Ah, ata…! Të gjitha femrat për ta janë rospija. Një gjë më habit, prej nga e dijnë këtë. Asnjërin nga ta kurrë se kam parë me femër!!!?». Një ditë tjetër, një ish nxënës shqiptar, tash edhe vet profesor në të njëjtën shkollë, pyeti plakun për ngjarjen tani të famëshme në regjion e ai iu përgjigj:

- Çdo vend e çdo komb ka llumin e vet. Llumin që nuk lahet lehtë dhe vazhdoi,- disave prej tyre ju njof edhe prindërit…

«No comment, dardha bie ndër dardhë», tha me vete profesori i ri dhe e ftoi në kafe plakun e respektuar e tani edhe hero, në teracën e bukur të restaurantit përballë.

Kolumna dhe profili i kolumnistit


Nga : Reis Mirdita



Kolumna (column nga gr > ang. – kolonë, shtyllë) ose kronika (nga frengjisht, chronique) është lloji më i lirë dhe më i larmishëm në gazetari. Është artikull periodik dhe në rradhë të parë e pa përjashtim, kolumna është rrëfim i ngjarjeve kronologjike në rrjedhën e tyre kohore. Është praktikisht paraqitje e drejtë e ngjarjeve dhe të dhënave në to, ashtu sikur që e bënë një historian me një dallim se kolumnisti mund të rrefej gjithashtu një ngjarje të imagjinuar e cila në bazë është një pasqyrim i jetës së përditëshme dhe reflekton me mesazh për publikun në përgjithësi. Editorët dhe mbarë mediat duhet t'i përmbahen një ligji mbi kolumnet si që janë:

a) përpikshmëria e intervaleve për publikim të kolumnave: në shtyp: përditë, ose në javë dhe në të njëjtin vend; TV dhe radio i përmbahen edhe kohës së emetimit kështuqë publiku i interesuar nuk është i humbur në labirinthin e medias përkatëse sepse e din vendin dhe kohën e kolumnes së rradhës. (ndërron për momentin situata në internet (posaçërisht në shqip), ku nuk ka akoma vend të caktuar mirë për kolumne, me përjashtim ndoshta të ndonji “blogu” individual. Në mungesë, faqet e internetit i publikojnë këtë lloj shkrimesh në përbërjen OPINIONE);

b) numri rendor (kuantitatif) i kolumnes së publikuar;

c) autori të jetë moralist që distancohet nga disa dukuri të kohës dhe të ketë aftësi të shprehjes humoristike-thumbuese dhe;

d) autori duhet të jetë njohës i mirë i lëmisë mbi të cilën bazohen kolumnet e tij.

Sipas emërtimit, nuk kuptojmë aspak se kolumna është shkrim ku sundon penda e autorit e ngjyer në thartinë nga më e forta, në mos edhe në helm që derdhet mbi subjektet apo dukuritë e marrura në thumb. Kolumna nuk ka fushë të caktuar. Ajo është e pajisur me shumëllojshmëri subjektesh, nga temat politike, sociale, morale e etike, gastronomi, gjyqësi, udhëtime, thjeshtësim për publikun e gjërë të zhvillimeve shkencore...(te na kronikat janë esencialisht lajme të shkurtëra nga burime policore por ky lloj nuk ka të bëjë me zhanrin në fjalë). Mandej Kolumna nuk mbështetet detyrueshëm në rrëfimin dukurive të lajmeve të fundit apo të “më të rëndësishmes” dhe as kontekstit “analizë” si dhe mënyrës së tillë të thurrjes së shkrimit. Kolumna është mënyrë e veçantë e parashtrimit të idesë dhe vështrimit andaj nuk ka të bëjë me Opinionin klasik (koment), me Analizën e as me Editorialin. Sqarimet janë në plan të parë të bëra sipas personalitetit dhe prirjeve të autorit i cili natyrisht, i përket një publiku më të gjërë në këtë aspekt përndryshe nuk do të kishte kurriz kolumnisti. Përderisa në tri llojet e para përgjegjësia bjen mbi botuesin, editorialistin, redaktorët e me rradhë, përgjegjësia për kolumnet i takon vetëm autorit dhe andaj mediat janë shum më të lira në publikimin e tyre.

Teoricienët janë të njëzërit se Kolumna është artikull vetanak i cili shpreh mendimet dhe vështrimet e autorit në lëmi të caktuar(a) në arenën e informacionit. Ajo është e karakterit të gjallërishëm, shpreh përjetimet rreth një ngjarje a dukurije, jep udhëzime si të kuptohen ata, si t’i gjykojmë dhe si t’i vlerësojmë. Autori ka një liri lidhur me deformimin e ndonjë fjale duke bërë të kuptohet një mendim i tij me ndryshim, cungim ose shtim të një germe zakonisht të vënduar në kllapa. Mesazhi i këtillë është lehtë i kuptueshëm dhe shpesh ka shijen e humorit që pickon, nganjëherë si mushkonjë, nganjëherë si gremëz e nganjëherë si gjarpër helmues. Nga këtu edhe fakti që kolumnistët më të njohur në botë janë nga rradhët e moralistëve me afinitet të pasur humoristi.

e bkr