Nga rebusi i Jezusit dhe Barabas nuk del në fakt një zgjidhje lidhur me atë se kush kanë qenë këto dy persona. Qenë vërtet dy?

Le të shikohet me kujdes dokumenti i përcjellë këtu sipër. Bëhet fjalë për disa pasazhe të nxjerra nga faqja 101 e Novum Testamentum Graece et Latine (nën kujdesin e A. Merk, Institut Biblik Papnor, Romë, 1933).

Në pjesën e sipërme, atë me të kuqe, gjejmë vargun e 16-të të kapitullit të 27-të të Ungjillit sipas Mateos. Në pjesën e poshtme, nën rreshtin horizontal, kemi shënimin në fund të faqes.

Versioni zyrtar i Konferencës Episkopale Italiane (1976) i Ungjillit sipas Mateos e përkthen vargun në këtë mënyrë: "Kishin në atë kohë një të burgosur të famshëm të thirrur Barabas".

Ndërsa Bibla e Shenjtë (Përkthim nga Tekstet Origjinale), botuar nga Edizioni Paoline në vitin 1964, e përkthen kështu: "Ai kishte akoma në burg një të burgosur të dënuar të famshëm, të thirrur Barabas". Akoma, Dhjata e Re – Fjalë e Zotit, botuar në vitin 1976 nga Elle Di Ci (shtëpia botuese Leumann, Torino), e përkthen kështu: "Në atë kohë ishte në burg njëfarë Barabas, një i burgosur i famshëm".

Së fundi, Dhjata e Re, Rishikim i ri 1992 i Tekstit Grek, i Shoqërisë Biblike të Gjenevës, e përkthen kështu: "Kishin atëhere një të burgosur të njohur, me emrin Barabas". Mbi të gjitha, vëmë re se përkthimet janë mjaft të ndryshëm dhe se variacione të tilla mund të prodhojnë mospërputhje të rëndësishme në kuptime.

Ai i burgosur i famshëm "i thirrur Barabas", ishte "njëfarë Barabas" ose "me emrin Barabas"? është e sigurtë se "quhej", nga njëra anë dhe "me emrin" apo "njëfarë", nga ana tjetër, lënë të kuptohen dy gjëra shumë të ndryshme.

Në rastin e parë Barabba duket një nofkë, ndërsa në rastin e dytë dhe në të tretë duket se bëhet fjalë për një emër i përveçëm: ai i burgosur duhet të quhej pikërisht Barabas. Natyrisht që dikush mund të vërejë se po ngremë një pikëpyetje mjaft të parëndësishme, por nuk është aspak kështu.

Në fakt po prekim një prej problemeve më delikatë të të gjithë analizës së letërsisë ungjillore, pasi prapa personazhit Barabas, identitetit dhe rolit të tij të vërtetë në rrethanën e procesit që Krishti ka pësuar përpara prokurorit romak Ponc Pilat, ka mundësi që të fshihet një prej çelësave më të rëndësishëm të kuptimit të sensit historik real të atyre ngjarjeve.

Teksti grek përdor termin legomenon Barabban (leghomenon Barabban) që përkthehet "i thirrur Barabas", "i mbiquajtur Barabas", domethënë lë të kuptohet se ai nuk ishte tamam emër, por një titull apo nofkë.

Megjithatë, të gjithë e njohim Barabasin si një person që quhej pikërisht kështu dhe dimë edhe se ishte futur në burg sepse ishte bandit, ndoshta rebel. Të paktën kjo është ajo që përkthimi na ka bërë të mendojmë gjithmonë për të.

Por, le të kthehemi tek Novum Testamentum dhe të vërejmë shënimin në fund të faqes që i referohet vargut të 16-të të Ungjillit sipas Mateos. Në të janë përcjellë variantet që mund të gjenden në disa dorëshkrime të vjetra ungjillore.

Në rastin tonë, shënimi është i dyfishtë dhe të dyja pjesët janë të ndara nga një vijë e shkurtët vertikale. Le të fillojmë nga pjesa e dytë. Ajo na thotë se pas termit "Barabas" disa tekste të lashtë kanë një shprehje jo të shkurtër:

"eicon de tote desmion epishmon Ihsoun Barabban, ostiV hn dia stasin tina genomenhn en th polei kai jonon beblhmenoV eiV julakhn"

"i cili ishte futur në burg me rastin e një trazire të shpërthyer në qytet dhe të një vrasjeje "
Në praktikë, nga tekset e lashtë është hequr një shprehje, nga e cila mund të kuptohet mjaft qartë se Barabasi ishte arrestuar me rastin e një trazire, e cila ishte verifikuar në qytet, gjatë së cilës ishte kryer një vrasje. Kush e kish kryer vrasjen? Barabasi?

Nëqoftëse konsultojmë Ungjillin sipas Markut (Mc 15, 7), në një pasazh paralel mund të lexojmë: "Një njeri i quajtur Barabas ndodhej në burg, së bashku me rebelët që gjatë trazirës kishin kryer një vrasje". Fjala "kishin kryer" është në shumës, jo në njëjës dhe u referohet rebelëve, jo Barabasit.

Shprehja nënkupton thjesht që Barabas ishte mbyllur në burgun në të cilin gjendeshin rebelët, nuk na detyron të besojmë se vetë ai ishte një rebel dhe se kish marrë pjesë në vrasje. Në fund të fundit, as Ungjilli sipas Mateos nuk e thotë. Përkundrazi, duke pohuar se ai ishte arrestuar në rastin e asaj trazire dhe të asaj vrasjeje, nuk të krijon aspak përshtypjen as që Barabas të jetë një prej rebelëve, as, aq më pak, vrasësi.

Ungjilli sipas Lukës, ka një shprehje (Lc 23, 19) absolutisht identike me atë të hequr nga teksti i Mateos, të cilën tashmë e kemi parë sipër tekstit greqisht, por ajo (të kihet mirë parasysh) përkthehet rëndom në mënyrë jokorrekte, duke i atribuar kështu kuptime që ajo nuk mund dhe nuk duhet të ketë.

Për shembull, një version i Dhjatës së Re, i cili quhet "përkthim ndër rrëfyesor në gjuhë të rrjedhshme", e përcjell në termat sa vijon: "...ishte në burg sepse kish marrë pjesë në një trazirë të popullit të qytetit dhe kishte vrarë një njeri" [Fjala e Zotit, Elle Di Ci, Leumann, Torino, 1976].

Përkthimi korrekt, e përsërisim, është: "...ndodhej në burg, së bashku me rebelët që gjatë trazirës kishin kryer një krim...". Në fakt, fjalët "dia stasin tina" mund të përkthehen si "me rastin e një trazire", "pasi kish ndodhur një trazirë", "gjatë një trazire", por nuk mund të përkthehet kurrë "kish marrë pjesë në një trazirë" dhe as "kish vrarë një njeri".

Kjo nuk është absolutisht e shkruar në tekstin origjinal, është një deformim që e ndryshon shumë kuptimin e shprehjes, duke e bërë arbitrarisht Barabasin subjekt të një veprimi që në fakt është kryer nga rebelët e tjerë.

Leximi i ungjijve sinoptikë, i ndjekur besnikërisht nga versionet në gjuhën greke, na jep motive të mira për të menduar se Barabas nuk ishte një prej banditëve që kishin kryer vrasjen, por vetëm se ai ishte arrestuar në përputhje me trazirën për të cilën të tjerë qenë përgjegjës.

Veç të tjerash, na thonë se ai nuk ishte një njeri i panjohur, por një personazh i famshëm. Vëzhgimin më interesant e bëjmë patjetër në momentin në të cilin vërejmë faqen e parë të shënimit 16, të pranishëm në Novum Testamentum.

Ai na thotë se në disa dorëshkrime të lashta, në vend të "legomenon Barabban" (leghomenon Barabban = i thirrur Baraba), gjejmë këtë shprehje tjetër: "Ihsoun Barabban " (Iesoun Barabban = Jezùs Baraba).

Shënimi na konfirmon se personazhi nuk quhej Barabba, por se ky ishte një titull, që i bashkëngjitej emrit të tij të vërtetë: Jezùs. Le ta themi të vërtetën, është pothuajse një goditje!

Duket se gjatë atij procesi, gjatë balotazhit për lirimin nga burgu të një të burgosuri, Pilati i ka paraqitur popullit dy të dënuar: njëfarë Jezùs, që priftërinjtë do ta dënonin me vdekje sepse kish guxuar ta quante veten "bir i Zotit" dhe njëfarë Jezùs, shumë i njohur për të gjithë me titullin "Baraba".

Dy Jezùs në një goditje të vetme. Ndoshta është për të shmangur këtë njëllojshmëri emrash që përkthyesit e kanë fshirë emrin e personazhit që është liruar dhe e kanë paraqitur vetëm si Baraba. Por, a bëhet fjalë vetëm për njëllojshmëri të thjeshtë emri? Zbulimet tona nuk kanë mbaruar këtu.

Në fakt, tani bëhet e domosdoshme një pyetje: cila është domethënia e emrit Baraba? Për të arritur në një përgjigje, le të bëjmë një hap prapa në kohë, deri në marrjen në pyetje që Jezùsi, disa orë më parë, kish kaluar në shtëpinë e kryepriftit.

Ky i fundit, që e kish emrin Kaifa, i ndodhur në vështirësi në gjetjen e një aktakuze të vlefshme për të dhënë një vendim me vdekje (kështu tregon ungjilli), në një moment të caktuar do ta pyeste Jezùsin: «Je ti bir i Zotit?» dhe Jezùsi ia kthen: «Ti e ke thënë».

Kujdes: ngjarja e procesit përpara autoriteteve hebraike, ashtu siç përshkruhet nga narrativa ungjillore, tradhton prani anomalish të rënda, edhe pse ideja e një procedimi të kryer në ato kushte është krejtësisht e papranueshme.

Kohët, mënyrat, vendi dhe shumë elementë të tjerë janë jo të përputhshëm me rregullat gjyqësore hebraike, na tregojnë se ai nuk mund të jetë një proces i rregullt, siç shumë autorë të tjerë me të drejtë e kanë treguar.

Në të kundërt, gjithçka lë të kuptohet lehtësisht se duhet të jetë bërë fjalë për një marrje në pyetje informale, e zhvilluar gjatë veprimesh konfuze e të ngutura, në intervalin kohor që ndante arrestimin e njeriut në malin e ullinjve dhe dorëzimin e tij tek autoritetet romake, pranë të cilave do të duhej të zhvillohej procesi i vërtetë dhe i vetëm që e ka çuar Jezùsin në një dënim me vdekje dhe në ekzekutimin e tij.

Një proces i dëshiruar nga romakët për rebelim. Tani, ne e dimë se hebrejtë nuk mund ta shqiptonin absolutisht fjalën tabù "Zot" dhe se kryeprifti nuk do të kish guxuar kurrë ta shqiptonte në atë rast.

Por, nëqoftëse ai vërtet e ka bërë pyetjen, në çfarë mënyre ka mundur ta pyesë Jezùsin nëse ishte «biri i Zotit»?

Përgjigjia është shumë e thjeshtë: hebrejtë përdornin shumë terma diversivë për t’ju referuar Zotit (Adonai, Eloah, Ati...). Edhe Jezùsi, në tregimet ungjillore, flet shpesh për Zotin, por, duke ju drejtuar një publiku hebrenjsh dhe duke qenë vetë hebre, përdor një prej këtyre termave diversivë usa uno di questi termini diversivi: "Ati im", "Ati im që është në qiell".

Në Ungjillin sipas Markut (Mc 14, 36) lexojmë: "Abbà, Ata, gjithçka është e mundshme për ty", në të cilin shfaqet si termi i përkthyer (At), ashtu dhe ai origjinal i përdorur nga hebrenjtë (Abbà). Dhe ja që për hebrenjtë të kohës së Jezùsit "bir i Zotit" mund të jetë bërë në shumë "bir i Atit".

Edhe në liturgjinë latine gjejmë rëndom "filius Patris", që është pikërisht përkthimi letrar i shprehjes së përdorur nga hebrenjtë, në gjuhën e folur aramaike dhe, për pasojë, edhe nga kryeprifti Kaifa: "bar Abbà". Në një gjuhë tjetër, në mungesë të tabusë hebraike, ajo është mundur të transformohet në "bir i Atit".

Shprehja "bar Abbà" mund të përmblidhet edhe më dhe bëhet kështu "Barabba". Kontraktimi është krejtësisht normal: Barnaba, Bartolomeo... bëhet fjalë për terma me prejardhje aramaike për "bir i...". është absolutisht e habitshme që në ditët tona asnjë kristian i edukuar dhe i kënduar nuk e ka vërejtur asnjëherë çështjen, jo krejtësisht të parëndësishme, se termi Baraba korrespondon me shprehjen e përdorur nga hebrenjtë në kohën e Jezùsit për të thënë bir i Zotit! Është dashur të fshihet ndonjë dëshmi?

Tjetër goditje! Në fakt, nëqoftëse më parë qemë goditur kur zbuluam se Baraba quhej Jezùs, tani jemi totalisht të tronditur kur zbulojmë të kundërtën, domethënë se... Jezùsi ishte quajtur Baraba! Por, çfarë dreq misteri fshihet prapa kësaj ndërthurjeje të jashtëzaklonshme emrash dhe titujsh? Është vallë e mundur që gjatë procesit Pilati t’i ketë paraqitur popullit këto dy persona:

1 - Jezusin, që quhej bir i Zotit, domethënë Baraba, i cili u dënua dhe u ekzekutua

2 - dhe Baraban, por që thirrej Jezùs, i cili u fal dhe u lëshua.

Nuk e besoj as unë që po i shkruaj këto gjëra. Nuk mund t’i besojë askush. Por, mbi të gjitha, nuk është e mundshme të besojmë se nuk është aspak kështu që kanë ecur gjërat:

1 – Nuk ka pasur kurrë një proces të vërtetë përpara sinedrit. Krishti është arrestuar prej vullnetit të Pilatit, i cili ka dërguar për këtë një kohortë romake në malin e ullinjve, një trup prej 600 ushtarësh me një tribun në krye;

2 – Hebrenjtë nuk ia kanë dorëzuar prokurorit të akuzuarin, me pretekstin se e kishin të pamundur të ekzekutonin vendimin me vdekje: kanë kryer ekzekutime të panumërta dhe ka dëshmi në vetë Dhjatën e Re (Gjon pagëzori, gruaja jobesnike që përgatitej të goditej me gurë nga hebrenjtë, vetë Jezùsi që ka rrezikuar shumë herë ekzekutimin me gurë nga ana e hebrenjve, Stefani i ekzekutuar me gurë nga hebrenjtë të nesërmen e vdekjes së Jezùsit, Xhakomo i ekzekutuar me gurë nga hebrenjtë nën muret e tempullit...);

3 – Romakët nuk e kanë kurrë zakonon që të aplikojnë amnisti me rastet e festimeve të popujve të tjerë jolatinë, por vetëm me festimet romake dhe aq më pak të lironin në Palestinë të dënuarit për krime të rënda rebelimi, të dënuarit me vdekje;

4 – Pilati nuk ka qëndruar aty i shtangur për të pritur që populli të vendoste se cili prej të dyve duhet të lirohej, për të larë pastaj duart dhe liruar nga burgu rebelin, duke ekzekutuar një mësues shpirtëror; ky është një imazh absolutisht jo i vërtetë dhe qesharak i praefectus Iudaeae; të lexohet Jozef Flavi për të mësuar se kush dhe si ishte Ponc Pilati;

5 – Populli hebre nuk ka ulëritur kurrë "gjaku i tij të bjerë mbi ne dhe fëmijët tanë" (Mt 27, 25), duke paralajmëruar persekutimin e kryer nga kristianët kundër të ashtuquajturve çifutë dinakë në harkun e shekujve.

Të gjitha këto janë apologji të dukshme, për të spostuar përgjegjësinë e dënimit nga romakët tek hebrenjtë.

Në fakt, ky është një prej presupozimeve të katekizmit neokristian, i cili e pati origjinën në mendjen e Palit, armik i Simonit dhe i Xhakomos, në kundërshtim të hapur dhe të fortë me katekizmin jude – kristian, me çmimin e një paragjykimi të rëndë antisemitik.

Ndodhemi përballë një prezantimi të finalizuar për të ndryshuar domethënien historike të ngjarjes.

Bëhet fjalë për një prezantim funksional me doktrinën antiesene dhe antimesianike të përpunuar nga Pali dhe më pas e zhvilluar nga ndjekësit dhe trashëgimtarët shpirtërorë të tij, të cilët progresivisht i kanë rritur distancat nga hebraizmi dhe e kanë transformuar mesian, aspirues të hebrenjve, në një shpëtimtar të mesëm oriental dhe mbretërinë e YHWH të judejve në mbretërinë e qiejve të kristianëve.

Nga rebusi i Jezùsit dhe Barabas buron një konfirmim i radhës i faktit që redaktorët e ungjijve neokristianë qenë johebrenj, që shkruanin për një publik johebre dhe që qenë të interesuar të dejudaizojnë mesian aspirues të hebrenjve, duke e zhveshur nga figura e tij gjithshka që i përkiste një personaliteti mesianik, domethënë një rebeli esen – zelotik që kish kryer krime të rënda rebelimi kundër autoritetit romak.

Dinamika e arrestimit, e procesit, e dënimit dhe e ekzekutimit, ashtu si këto faza janë përshkruar në tregime ungjillore, të cilat shfaqin kontradikta të mëdha midis tyre, është e tillë sa të zbulojnë një synim të qartë për të maskuar se kush ishte realisht njeriu që u kryqëzua, pse u arrestua, nga kush u arrestua, pse u dënua, duke bërë të besohet në fund të fundit tezën historikisht të pambështetshme se romakët kanë qenë viktima të një mashtrimi dhe se vullneti dhe regjia e dënimit të Jezùsit janë krejtësisht hebraike.

Nga rebusi i Jezùsit dhe Barabas nuk del në fakt një zgjidhje lidhur me atë se kush kanë qenë këto dy persona. Qenë vërtet dy? Bëhet fjalë për një person të vetëm që ka pësuar një dualizëm, si shumë personazhe të tjerë të narratives ungjillore?

Bëhet fjalë për dy njerëz, emrat, titujt, rolet dhe përgjegjësitë e të cilëve janë ndërthurur dhe ngatërruar në interesat e falsifikimit historik? Janë ndoshta dy mesia aspirues të eseno – zelotëve, ai i Izraelit (kreu politik) dhe ai i Aronit (kreu shpirtëror)?

Nëqoftëse Jezusi Baraba është i burgosuri që u lirua, atëherë duhet të besojmë se Jezusi nuk është kryqëzuar kurrë, në mënyrë koherente me sa mbështetet nga tradita turanike dhe nga tradita të tjera?

Kemi një seri të gjatë pyetjesh, por nuk kemi përgjigjet dhe misteri i Barabas, që megjithatë ka nxjerrë në dritë disa aspekte shumë të rëndësishëm të çështjes, shumë shpesh të injoruar, bëhet gjithnjë e më misterioze.