Atlantida ose sic njihet tashme me emrin Atlantis.Ky qytet legjendar dhe mistik I permendur nga Platoni ne Dialogjet e tij ka shume mundesi te ndodhet ne brigjet e Shqiperise dhe pikerisht nen kembet e qytetit te lashte te Durresit.Le te fillojme nga emri i ketij qyteti.ATLAND.Perbehet nga togefjaleshi At dhe Land.Te dy keto fjale jane me preardhje ilire.Pjesa e pare At eshte e trasheguar edhe sot e kesaj dite ne gjihen tone te bukur shqipe si sinonim I emrit Baba.P.sh.Im Ate, Yt ate .

Pjesa tjeter e emrit Land rjedh nga fjala ilire LANDTOKDE.Kjo e fundit duke u bashkuar me pjesen At mer trajten Atlandtokde .Shume e ngjashme dhe pothuajse e njejte me emertimin e Romak (latin) te Atlantes.ATLANTIDE.Sigurisht nga kjo del edhe fakti se fjala Land (Toke ne anglisht ) ka preardhje ilire.Ajo perdoret edhe sot e kesaj dite ne dialektin e trevave te Durresit si Landa=materje.Ose ne gjuhen gege Land=Dru.Sigurisht me dialekte perkatese.Psh ne jug ajo mer trajten lende ne veri sic e thame me larte Lande.Mos ti hyjme pastaj temes se ngjashmerise se mahniteshme te emrit Atland me fjalen Atdhe(ne shqipen moderne).

Miqte e mi ndoshta disa prej jush mund te mos I kete shpetuar fakti I ngjashmerise se emrit te Taulanteve me ate te Atlanteve(ose atlantasve).Eshte per mendimin tim I njejti emer.Ajo qe eshte me intriguesja eshte fakti se Taulantet shtriheshin ne nje teritor te njohur me emrin TAULANTIA qe nga Veriu I lumit Vjosa deri ne Epidamnos(Durres).Taulantet dhe Parthinjte jane dy grupet me te rendesishme ilire qe jane themeluese te trashegimise shqiptaro – ilire.



Taulantet shfaqen ne histori fill pas renjes se kolonive greke ne vend(sipas historianeve filogreke).Mbreti ilir Glaukos ne shekullin 3te p.a.s.Mbasi perzuri kolonet greke dhe mundi mbretin Enkel ,”RITHEMELOI” Dinastine e Taulanteve.Pra e rithemeloi dhe jo e krijoi ate.Dinastia e Taulanteve(Atlanteve) kishte ekzistuar edhe perpara kolonizimit Helen.Flasim per shekujt 7-8 te p.a.s..Kohen kur kolonet greke nga Korinthi pushtuan qytetin e Epidamnos(Durresi).Qe ka shume mundesi ta kete patur emrin e Lashte Atlantis.(TAULANTIS ose TAULANTIA).

Ne fakt greket I vune qytetit te kolonizuar emrin Epidamnos.Ndoshta nje menyre per te kujtuar ngjarjen e hyre tashme ne mitologjine e lashte ate te permbytjes dhe shkaterimit te Atlantis.Epi=Poeme,kenge,vjershe dhe Damnos=Mallkim,shkaterim etj.Ne anglishte kemi versionin DAMN(I mallkuar,dreq etj).Latinisht ka te njejtin kuptim DANATO.P

or miqte e mij a ju ka shkuar ndonjehere ne mendje se fjala Dam ka origjine iliro-shqiptare.Dam ose Demtim eshte nje fjale qe perdoret gjeresisht ne gjuhen tone.Bile ne dialektin geg dhe te treves se Durresit ajo shqiptohet DAM.Psh “Mos bani Dam”.(gjuhe letrare-“mos beni dem”)(ne djalektin Durrsak dhe Elbasanlli).Qyteti republic I Epidamnos I krijuar nga kolonet grek kishte nje structure politike per mos e thene e perkryer nje model I vertete per kolonite e tjera te Mesdheut.

Nje shoqeri e zhvilluar dhe e ndertuar ne ate te menyre qe te linte pershtypjen e nje kopjimi deri ne fanatizem te structures dhe utopise mistike shume te perfolur te Atlantides.Psh, pasaniket dhe njerezit qe mereshin me tregeti e kishin te ndaluar te mernin pjese ne politike.Ato duhet te hiqnin dore nga e gjithe pasuria e tyre ne rast se do te angazhoeshin ne politike.Por ne Epidamnos ekzistonte edhe nje ligj I cuditshem I cili I ndalonte tregtaret grek te benin biznes me vendalinjte(pra me Iliret).Perse valle?!.Le ta leme per nje cast Epidamnos dhe ti rikthehemi “legjendes” se Atlantides.



Platoni e permend Atlantiden si nje ishull qe ndodhej pertej Shtyllave te Herakliut.Sot e dime se ngushtica e Gjibraltarit eshte ngushtica qe identifikohet me kete emer.Sipas kesaj llogjike I bie qe Atlantida te lokalizohet ne oqeanin Atlantik ose me tutje.Shume syresh e kane lokalizuar ishullin e perpire nga deti nga Bahamas deri ne detin e Verdhe ne Kine

E pse jo mjafton te qe del nga kjo ngushtice dhe ishulli “magjik” mund te ndodhet edhe ne Polin e Veriut apo te Jugut.Por keta te mjere harojne nje fakt teper te rendesishem.Ngushtica e njohur me emrin Shtyllat e Herakliut deri ne vitin 260 p.a.s lokalizohej ne jug te Italise dhe pikerisht ne Sicili.Behet fjale per ngushticen e Mesines.Platoni I shkroi vargjet e tij ne vitin 360 p.a.s.Pra nje shekull me pare se Ngushtica ne fjale te zhvendosej ne kete lokalitet.Por ne kohen e ekzistences se Atlantides ku te kene qene me pare shtyllat e famshme.

Ndoshta ne ngushticen e Otrantos?Eshte fakt qe shume ngushtica ne Mesdhe jane identifikuar me Shtyllat e Herakliut dhe kjo ndodhte sa here qe kufijte e qytetrimit Helen pesonin ekspansion ne pellgun e Mesdheut.Ka shume mundesi qe ngushtica e Otrantos dikur te kete patur kete emertim“Shtyllat e Herakliut”.Fund te fundit este nje ngushtise teper e njohur qe lidh dy detera ,ate Adriatik dhe ate Jon.Platoni thoshte se Atlantida ndodhej ne perendim te qyteterimit Helen dhe se ato kishin maredhenie tragtare dhe anijet helene lundronin shpesh ne ujrat e Atlantides.Pra ideja te krijohet se kemi te bejme me nje civilizim “komshi” te qyteterimit Helen.Perpara 11000 vjeteve sic pretendon edhe Platoni civilizimi grek ende ishte ne fillesat e saj e jo me te mendohej te dilte jashte mesdheut ne eksplorim te civilizimeve te tjera.Nga kjo del se edhe data e everimentit qe shoqeroi renien e civilizimit te Atlantides eshte shume e diskutueshme.

Platoni e kufizon ekzistencen e Atlantides ne kuadrin e mijevjecare te kaluara nga koha e tij, reth 9000 vjet.Hm…..? Mund te jete ndonje lajthitje e Platonin por mund te jete edhe ndoshta nje lapsus ne perkthimin e greqishtes se vjeter.Por Platoni mund te justifikohet me gabimin e tij pasi pik se pari vet ai e le ne medyshje nese historia e Atlantides eshte thjesht nje e vertete historike apo thjesht nje trillim I Platonit ne funksion te ideve dhe tezave te tij Politike per kohen qe ai jetonte.Fakti eshte se ai vepren e tij (pra Dialogjet e famshme)e krijoi ,reth vitit 360p.a.s ,pikerisht gjat fillimit te levizjeve te ilireve per pavaresi ndaj kolonizatoreve greke.Ne vitin 340p.a.s Glaukus do te perfundonte luften e tij per pavaresi dhe do ti clironte te tere qytet ilire nga pushtuesit Helen(20 vjet mbas Dialogjeve te Platonit).

Te jete kjo thjesht nje kocidence?Cfare ngjarje e koherave qe ai jetonte kishte per ti zgjuar Platonit deshiren dhe vullnetin per te treguar historine e Atlantides .Mos valle levizjet clirimtare te qyteve te pushtuara nga kolonet Helene ne mesdhe perfshire ketu dhe qytetin me kryesor ten e pellgun e lartepermendur Epidamnos(Durresi).?Perpos kataklizmos qe ai paralajmeronte per qyteterimin e tij te dashur ,cfare mesazhi tjeter perpiqej ai qe te transmentonte tek politikanet Helen te kohes.?



VENDNDODHJA.

Ka shume mundesi qe Atlantida te ndodhet ne Durres.Pikerisht atje ku ndodhet plazhi I famshem is saj.Nese vereni pamjet satelitore te plazhit te Durresit do te dalloni se ajo ka formen e nje gjysem rethi “te perkryer”.Ne breg te plazhit mund te dalloni ato cka une I quaj “kanalet” apo murret rethore te qytetit te lashte te permbytur.Nje pjese e saj shkon deri ne thedhesi te gjirit te Durresit duke u nisur nga porti dhe zbret poshte drejt jugut.Pamjet e qytetit te permbytur duken mjaft qarte edhe me sy te lire.

Deri me sot kemi menduar se ato jane pjese te shtepive te permbytura te qytetit te Epidamnos , por nese vini re ato jane mjaft solide dhe uniforme sikur te ishin pjeseza te nje urre apo rruge qe pershkron gjirin e Durresit nga veriu deri ne jug te saj(drejt qendres se gjirit).Kjo ure qe fillon nga Curilat ka nje gjeresi reth 250-280 m.Kush ka bere plash ne Curila e di mire se per te aritur thedhesine per te bere note i duhet te beje nje cope rruge te gjate neper gure dhe fragmente te kesaj rruge apo ure te stermadhe. Platoni thote se Atlantida ishte nje qytet port ne forme rethore e rethuar me mjaft kanale per lundrimin e anjeve dhe qe pershkrohej nga veriu deri ne zemer te qytet (tek tempulli I Poseidonit) nga nje grup urash lidhese qe zgjateshin mbi nivelin e detit.Dicka e ngjashme me pistat e plaxhit te Durresit modern.Ajo cka te impresionon eshte edhe konrenspondimi I permasave te qytetit me pershkrimin e Platonit apo te studueseve te tjere te Atlantides.

Ato thone se qyteti rethor kishte nje reze 7km.Te njejtat permasa ka edhe gjiri I Durresit.Platoni thote se ne veri dhe ne jug te qytetit ndodheshin male te “vogla”(cka nenkupton kodra).Te njejten harte gjeodezike kemi edhe ne gjirin e Durresit.PLatoni thote se mbas permbytjes se qytetit kanalet u bene te pa lundrueshme per shkak te baltes.E kush nuk e ka provuar llumin e zones se Vollges dhe ne pergjithesi ne tere hapesiren bregdetare te plazhit te Durresit.? Per mendimin tim ne ndertimin e qytetit te famshem rethor banoret kane perdorur te tera materialet e mundeshme te ndertimit ,perfshire ketu edhe drurin.Ai mund te sigurohej mjaft lehte nga pyjet e shumta qe e rethonin gjirin e famshem(Pylli I Divjakes etj).Nese ju ka qelluar qe buze detit te keni hapur nje grope per te ndertuar keshtjella prej rere,jam I sigurt se ne nje nivel thedhesie te kropes keni hasur ne nje materjal te zi qe ngjason me qymyrin apo drurin e karbonizuar.Ato sjan gje tjeter vecse mbeturinat e mureve te ndertuar prej druri te cilat me kalimin e shekujve nen prezencen e kripes dhe trysnise se reres se bregut jane dekompozuar ne karbon.

Nje fenomen I perafert me ate te krijimit te puseve te naftes.Fatkeqesisht per te matur vjetersine e ketyre “ashklave” apo ndertimeve nen uje nuk mund te behet prova e karbonit per matjen e moshes se ketyre renojave pasi prezenca e kripes se detit e ben ate te pamundur.E vetmja prove bindese qe do ti vinte kapak cdo gjeje do te ishte eksplorimi nenujor dhe skanimi I gjithe gjirit te Durresit me ane te radareve zanore .Kjo e fundit do te nxirte ne pah harten nenujore te te Plazhit te Durresit dhe si rjedhoje do te nxirte ne drite te diellit te fshehtat e lashta qe mban brenda saj ky gji.Por le ti kthehemi emrave te lashte te qytetit te Durresit.Le te flasim pak per Dyrachium.

Deri me sot kemi menduar se ky eshte toponimi romak I qytetit te lashte.Por pash zotin si mund ti ket shpetuar arkeologeve tane apo gjuhetareve parazit te Akademise se Shkencave ngjashmeria e ktij emri me fjalen shqipe DY RETHIMET (Di rachim apo Dirathim).Pra me shqip se kaq ska ku te veje Dyrethimet.Emri I lashte I Dyrachium eshte kryekeput emr ilir dhe jo romak.Le te shkojme tek emertimi latin(Italian) me I fundit e qytetit Durazo.Kjo rjedh nga togefjaleshi Italian Due Raggi (apo ndoshta edhe kjo e fundit eshte nje toponim shqiptaro lir Dy Rezet).Pra “Dy” “rezet” e rethit.



Ne qofte se keni patur miresine te lexoni postimet e meparshme do te ju kujtohet se kam folur dhe treguar per imazhet satelitare te “mureve” qe ndodhen ne veri te Gjirit te Durresit.Ato quhen mure “ciklope” por une mendoje se jane dicka me shume se mure.Gjeresia e tyre arin ne 31metra.Duke vezhguar perseri Gjirin e Durresit kam hasur ne nje fenomena apo anomalitet te cuditshem.Ne juglindje te gjirit ndodhet nje zgjatim nenujor qe eshte pothuajse simetrike me “murin” ne veri .Ngjan si hendek apo rrip toke e krijuar artificialisht.

Gjeresia e ketij hendeku eshte e njejte me “murin” e veriut, plot 31 metra.A thua te jete nje koecidence.Nga pamja e pare ngjan me nje “Mur” apo “Ure” e ndertuar pergjate bregut te detit . Pamjet jane vertete sugjestjionuese.Si ka mundesi ?Duhet te mos harojme edhe faktin se thedhesia ne kete pjese te bregut por edhe gjate gjithe siperfaqes te gjirit deri ne mes te saj nuk i arin as 3 metra.Pra mundesia qe keto hendeqe te jene krijuar si pasoj e ndonje perplaseje meteoriti eshte per te hedhur poshte.Keto “hendeqe” apo edhe vete forma e gjirit te Durresit nuk ka si te jete me origjine natyrore.

Ka shume mundesi qe me zhvendosjen e sedimenteve nga keto “hendeqe” te cuditeshme te dalin renojat e nje “ure” apo “rruge” te ndertuar me blloqe guri “ciklope” si ne veri qe arijne permasa te frikeshme reth 5m2.Por ajo qe te intrigon eshte fakti qe ky hendek shtrihet pergjate bregdetit ne menyre uniforme dhe simetrike pergjat gjithe perimetrit te saj. Dikush me ka thene se natyra mund te beje mrekullira dhe cudira te pa para ndonjehere.Por ne rastine Durresit keto “mrekullira” sikur jane paksa te shumta.Nejse ju gjykoni vete.

ska mundsiiiiiii