Gati 2000 vjet më parë, 19 ushtarët romakë nxituan te futen në një tunel të ngushtë nëntokësore per tu mbrojtur nga persët,ne qytetin sirian të Dura-Europos, i cili është i kontrolluar nga romakët.

Por romakët ne tunel hasen me një mur tymi të zi toksike, i cili në mushkëritë e tyre u bë acid,shpatat e tyre nuk ishin të mjaftueshme kundër kësaj armë dhe romakët vdiqen te mbytur në çast. Ne trupat e tyre vareshin cantat ,me monedha të pagës së tyre përfundimtare.

Bashke me trupat e tyre,ishte dhe një ushtar Persian - ndoshta i vetmi,për të krijuara tymin toksik në tunel -ku dhe ai pësoi të njëjtin fat tragjik si dhe romaket.

Këta 20 burra te cilet vdiqen në vitin 256 para krishtit,jane viktimat e para te luftës kimike,per të cilat ka dëshmi arkeologjike.Zbulimet per kete fakt datojne në realitet në fillim të viteve 1900 , por dëshmi fizike me te medha jane marre gjatë një gërmimi arkeologjik në vitin 1930.

Por sipas një analizë te re te këtyre materialeve, të botuar në janar 2011 në Gazetën amerikane te Arkeologjisë, ushtarët nuk kane vdekur nga shpatat e kundershtarit, si besohej deri ne ato momente por vdiqen nga gazrat toksike.

Rreth vitit 250 p.k, Perandori Sasanian ka shkuar nga Roma, në Siri ne mënyrë që të pushtoi qytetin sirian të Duras, i cili u bë një bazë ushtarake romake, e fortifikuare me mure disa metra e trashë.

Persianët vendosen te germojne tunele nën muret e fortifikuara te romakeve,në përpjekje për ta cuar deri brenda tyre, në mënyrë që ushtarët e tyre të mund pastaj të hynin në qytet. Operacioni kish filluar rreth 40 metra larg nga qyteti, nga një varr në nekropolin e Duras.

Ndërkohë edhe mbrojtësit romakë filluan edhe ata të gërmojne tunelet e tyre me shpresën e zenies se persianëve nën toke.

Konturet e kësaj loje të nëndheshme si macja me miun ishin të përshkruara nga francezi Robert du Buisson Mesnil du, i cili i pari studioi këto galeri nën muret e rrethimit,rreth viteve te në 1920-1930 të shekullit të kaluar.

Du Mesnil zbuloi trupat e grumbulluar të 19 ushtarëve romak dhe te një ushtari persian te vdekur ne tunele,nën muret e qytetit. Ai ka imagjinuar një operacion luftarak te ashper trup me trup, dhe pastaj persianet kane vene zjarr,një zjarr rrufe dhe shumë e nxehtë,në galerite romake,duke djegur kristale te squfurit dhe bitum,perzjerje te tilla qe u gjetën në tunel gjate explorimit.

Sipas Adrienne Mayer -nga universiteti i Qytetit Stanford dhe autor i "zjarrit''ne greqisht,deklaron se shigjeta me helm,bombat biologjike me akrep,lendet kimike në botën e lashtë" jane elente te luftës kimike,qe u krijuan qe në kohën e rrethimit te qytetit Dura,rreth 2000 vjet me pare.

pse ri si ka mundsi e qahemi ne tashi