Millosh Gjergj Nikolla ─ ky është emri i tij i vërtetë, se Migjeni, është pseudonimi ose emri i tij i pendës. Ishte poet dhe prozator shqiptar
i shquar i viteve 1930. Migjeni konsiderohet si një ndër shkrimtarët më
të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit të
20-të. Për epokën ishte një zë krejtësisht novator nga brendia dhe forma
dhe ndikimi mbi letërsinë shqipe të kohës ishte i madh.

Konsiderohet që Migjeni kaloi nga një romantizëm revolucionar në
realizëm kritik gjatë jetës së tij. Ai pasqyroi varfërinë e thellë të
viteve kur jetoi, dhe duke u dalë zot heronjve të krijimeve të tij si
"Bukën tonë të përditshme falna sot", "Bukuria që vret", "Mollë e
ndalueme", "Legjenda e misrit", "A don qymyr zotni ?", etj. fshikulloi
ashpër indiferentizmin e klasave të kamura ndaj vuajtjeve të popullit.

Ndikimi i Migjenit mbi rrethet e rinisë anticifligare qe i ndjeshëm
ne vitet kur shkroi. Një shtysë te posacme mori përhapja e krijimtarisë
se tij pas Luftës së Dytë Botërore, kur regjimi komunist mori përsipër
botimin e plotë të veprave, të cilat në vitet 1930 kishin qenë
pjesërisht të pabotuara.
Familja dhe rinia e hershme


Migjeni lindi më 13 tetor 1911 në Shkodër në një familje ortodokse. Mbiemri i Millosh Gjergj Nikollës vjen nga gjyshi i tij Nikolla Dibrani nje shqiptar i ardhur nga krahina e Rekës (sot në Maqedoni) ku ishte pjesë i komunitetit ortodoks që lindi një emër tjetër në lëmin e poezisë, Josif Jovan Begerin.
Nikolla Dibrani ishte larguar nga krahina e lindjes në gjysmën e dytë
të shek. XIX dhe u zhvendos në Shkodër ku punoi si murator dhe më vonë u
martua me Stake Milanin nga Kuçi. Para se të vdiste në 1876, u bë me dy djem: Gjergjin (1872-1924), i ati i Milloshin dhe Kriston^[1].

Gjergji,
i ati, zotëronte një bar dhe ishte një anëtar shumë i respektuar i
komunitetit. Vlen për tu përmendur zgjedhja e tij si përfaqësues i
Shkodrës në Kongresin e Beratit më 1922 (ku u shpall Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë nga Fan Noli).^[2]
Gjergji ishte i martuar martua me Sofia Kokoshin (e ëma Migjenit) në
1900. Më 1910 Gjergji zuri një ushqimore dhe dhjetë vjet më vonë, kur
vdiq baxhanaku Ilia Trimçev, mori ëmbëltoren e tij, të cilën e mbajti
gjersa vdiq, më 21 mars 1924, në moshën pesëdhjetë e dy vjeç. Në këtë
dyqan e ndihmoi fëmija i parë i shtëpisë, Nikolla, që pati lindur më 30
tetor 1901 dhe vdiq një mot pas t'et nga pleuriti. E ëma vdiq që në 1916
duke lënë gjashtë fëmijë (dy djem e katër vajza). Si i shoqi, Sofia
gëzonte nam të mirë në rrethet shoqërore dhe ish edukuar në seminarin
katolik të Shkodrës, të drejtuar nga murgesha italiane.^[2]
E dërrmuar nga këto fatkeqsira që e pllakosën njëra pas tjetrës, vdiq
më 1926 edhe gjyshja tetëdhjetëvjeçare. Ndër gjashtë fëmijët, Milloshi
dhe e motra më e vogël, Ollga, u shkolluan në shkollën fillore serbe në
Shkodër ^[2]. Shtëpia ku lindi poeti nuk ekziston më prej shumë vitesh. Ajo ishte e ndërtuar në oborrin e shtëpisë sëTrimçeveve dhe pikërisht kjo shtëpi u bë edhe Muzeu i Migjenit nga viti 1961 deri në vitin 1993.

Jeta e veprimtaria


Arsimin fillor e mori në qytetin e lindjes në një shkollë serbo-ortodokse dhe nga 1923 deri më 1925 u shkollua në Tivar ku vetëm në serbisht ka notën mirë, ku e motra Lenka ishte shpërngulur martuar atje me Llazar Jovanin, familja e të cilit e kishte origjinën nga Kavaja. Daja, Jovan Kokoshi, e lajmëroi se i pati nxjerrë bursë për në gjimnazin e Manastirit.
U nis atje në vjeshtë të 1925. Pasi përfundoi semi-maturën më 1927 me
rezultate të mira, për vjetin shkollor 1927-1928, kundër dëshirës së
tij, e regjistruan në Seminarin ortodoks "Jan Shën Teologu" po në atë qytet. Në gjimnazin e Manastirit ka po t'atillë notë në serbisht, në histori e fizikë, dhe "mjaftueshëm" në matematikë; në zell ka notën tre. Edhe në seminar gjatë vitit të parë Milloshi ka vetëm "mirë" në serbisht, greqisht, latinisht, frëngjisht, porse vitin e dytë në gjithë këto gjuhë, sikundër edhe në rusisht, qëndron "shumë mirë"; vetëm në letërsinë kishtare ka "mirë" dhe "i shkëlqyer" në pedagogji, metodikë, gjimnastikë, dhe në këngë. Në klasën e tretë zbret përsëri në "mirë"
në gjuhët klasike dhe në mësimin kryesor, "Shkrimet e Shenjta". Në
latinisht as në klasën e katërt s'e ka përmirsuar notën, porse tani
është i shkëlqyer në rusisht dhe shumë mirë në greqisht; notën "mirë" e ka në "Dogmatikë" (teologji), në psikologji e logjikë. Në vjetin e pestë, në të fundit, është shumë mirë në latinisht dhe pergjithësisht vetëm "mirë" në mësimet fetaretë Seminarit. I ka dhënë rëndësi gjuhëvet frëngjisht e rusisht, me të
cilat lexonte drejtpërdrejt autorët më të vështirë. Në diplomën e
lëshuar prej drejtorisë së shkollës më 18 qershor 1932, cilësohet "bir i Gjergjit, tregtar".
Me atë "Dëftesë Pjekurie" e shpalli kandidat t'aftë për shërbim
kishtar, për mësim të fesë dhe për studime intelektuale të larta në
fakultetet universitare. Me dëftesën e pjekurisë në xhep, Milloshi u nis
më 22 qershor 1932 nga Manastiri për në Tivar, tek e motra, Lenka. Në
pasaportën që pati marrë në Manastir prej konsullatës shqiptare lexohen
shënimet e titullarit: "Shtati i lartë, balli i rregullt, sytë gështenjë, hunda e rregullt, goja normale, flokët gështenjë, mjekra e mustaqet e rruara, ngjyra e bardhë, shenja të veçanta
s'ka". Në vitet 1933-1937 punoi si mësues filloreje në Vrakë, Shkodër
dhe në Pukë. Kjo është edhe koha kur zhvilloi veprimtarinë letrare.
Shkrimet e para i botoi më 1934, bashkëpunoi në revistat "Iliria", "Bota
e re" etj. Më 1936 veprat e veta poetike i përmblodhi në librin "Vargje
të lira", të cilin censura nuk e la të qarkullojë. Takon Petro Markon para se ai të nisej për në Spanjë. Kalon një verë me rioshin Lazër Radi,
gjë që do frymzonte këtë të fundit t'i kushtonte një libër kujtimesh.
Nga fundi i vitit 1937 shkoi në Itali për tu shëruar nga sëmundja e
mushkërive. La në dorëshkrim një pjesë të rëndësishme të prozës së tij.
Migjeni kishte bindje të përparuara për kohën e tij, me të cilat
filloi të brumoset që në bankat e shkollës nën ndikimin e veprave të
autorëve përparimtarë. Punën si shkrimtar e nisi kur në letërsinë
shqiptare po forcohej rryma demokratike me shkrimet e tij realiste,
thellësisht novatore nga brendia dhe forma, dha ndihmë të madhe në
zhvillimin e saj të mëtejshëm.
Në themel të veprimtarisë së Migjenit qëndron aspirata për një botë
të re, ku njerëzit e thjeshtë të jetojnë të lirë dhe të lumtur me
dinjitet njerëzor dhe pa frikë për të nesërmen. Ky humanizëm aktiv
përshkon tej e ndan veprën e tij. Në poezitë e para, si "Zgjimi", "Të
birt' e shekullit të ri", "Shkëndija", "Shpirtënit shtegtarë", etj.
pakënaqësia e thellë ndaj realitetit çifligaro-borgjez dhe ëndrra e
autorit për një të ardhme të bukur u shpreh me figura të gjalla
romantike. Poeti u ngrit kundër amullisë shoqërore dhe forcave që mbanin
vendin në errësirë ("kalbësinave që kërkojnë shejtnim"). Kritika e
rreptë e gjendjes së rëndë të vendit u gërshetua në këto vepra me
dëshirën e zjarrtë për "një agim të lum e të drejtë kombëtar", me
grishjen për të luftuar për ditë më të bukura. Për zhvillimin e Migjenit
si shkrimtar është karakteristik kalimi i tij i shpejtë nga romantizmi
revolucionar në realizmin kritik.

Pasqyrimi i varfërisë së thellë të masave zë vend qendror në botimet e
Migjenit për shkrimtarin kishte rëndësi të madhe shoqërore që të dilte
në dritë sa më qartë humnera e vuajtjeve, ku e kishte hedhur popullin
regjimi reaksionar. Heronjtë e veprave të tij më të mira ("Bukën tonë të
përditshme falna sot", "Bukuria që vret", "Mollë e ndalueme", "Legjenda
e misrit", "A don qymyr zotni ?", etj.) ishin të papunë që rropateshin
gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës, malësorë që qëndronin në
zgrip të jetës, të mjerë që nuk u kishte ecur në jetë dhe ishin flakur
jashtë shoqërisë. Në "Poemën e mjerimit", veprën e tij më të shquar,
Migjeni përshkroi në tablo të gjallë dhe rrëqethëse të gëlltitjes së
vështirë të masave të shtypura dhe të shfrytëzuara, të venitjes së tyre
fizike nën grushtin e mjerimit, që sundonte në venddhe mbrohej nga monarkia çifligaro-borgjeze. Në një varg shkrimesh,
si "Zoti të dhashtë" etj., Migjeni fshikulloi ashpër indiferentizmin e
klasave të kamura ndaj vuajtjeve që hiqte populli. Shtresat e
privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht në jetën e tyre vetjake, ai
tregoi moralin hipokrit dhe despotizmin që karakterizonte marrëdhëniet e
tyre familjare ("Të çelen arkapijat", "Studenti në shtëpi"). Në
"Studenti në shtëpi" vuri në lojë inteligjencien borgjeze, si forcë e
paaftë për të luftuar për ideale të larta. Migjeni goditi haptazi dhe me
forcë artin dhe shtypin zyrtar ("Kanga skandaloze", "Programi i një
reviste", "Novelë mbi krizën" etj.) Skamorët, të cilët i urrenin
shtypësit, por ende nuk guxonin të ngriheshin kundër tyre, Migjeni i
pasqyroi me simpati të thellë. Në skicat "Luli i vocërr" dhe sidomos te
"Zeneli", shkrimtari vuri në dukje aftësitë intelektuale të masave dhe
dëshirën e zjarrtë për ndryshime në gjendjen e tyre shoqërore.
Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado të zbehta të protestës së tyre
ndaj padrejtësisë shoqërore ("Mollë e ndalueme"). Rrëfimi i thjeshtë dhe
konciz, imtësitë, që zbulojnë thelbin e dukurisë, fryma polemike,
psikologjizmi i hollë, prirja për t'i dhënë personazhet me disa viza,
figurat poetike shprehëse, ironia - këto janë veçoritë kryesore të
stilit të Migjenit. Shkrimet e tija lanë gjurmë të dukshme në letrarët e
rinj të kohës.
Me mohimin e shoqërisë çifligaro-borgjeze dhe aspiratën e fortë për
një të ardhme më të mirë për masat e popullit, Migjeni pati ndikim të
ndjeshëm në rrethet e rinisë përparimtare ; me veprat e tij ndihmoi në
formimin shpirtëror të saj. Këtë rol ato e luajtën edhe në vitet e
qëndresës kundër pushtuesit fashist, kur qarkullonin dorë më dorë.
Pas Çlirimit trashëgimi letrar i Migjenit u bë i njohur plotësisht.
("Veprat" e plota të Migjenit janë botuar tri herë: 1954, 1957, 1961,
kanë dalë edhe një varg botimesh të tipave të ndryshëm). Shkrimet
poetike dhe në prozë të Migjenit janë përkthyer në disa gjuhë të huaja.
Për jetën dhe shkrimet e tija janë botuar studime e artikuj të shumtë.

Me interesimin e Republikës Popullore të Shqipërisë eshtrat e
Migjenit u sollën në atdhe në 1956. Iu dha titulli "Mësues i Popullit"
post-mortem në vitin 1957.

Legjenda e Misrit

Misër! Misër!
Lajmi
se do të shpërndahet misri doli nga zemra e dheut, rrodhi nëpër dejt e
thella deri te gjymtyrët e mpita të dheut që quhet shtet. Dhe bani të
dridhen nga gëzimi frymorët që s'kanë me çka ta mbajnë frymën.

Si thneglat që mblidhen rreth një korës misri, q'ashtu në një qendër
nënprefekture janë mbledhur malësorët rreth depos së misrit.

... Nëpër luginat e maleve përshkohet malësori vetëm me një këmishë e
brekë legjendare mbi shtat, për me arritë në qendrën e nënprefekturës,
për me marrë misër. Kraharori i tij asht një copë graniti që u shkëput
nga mali dhe u vendos mbi dy kambë të drejta e të forta si landa e
pyllit. Dhe lëvizet copa e malit pa bëzajtë. Përpara depos së misrit
bjerr cilsin' karakteristike të vetën, dhe bahet frikacak, pse, - mendon
ai - nj'ashtu e don ligji, nëpunësi; përndryshe s'ka misër. "Si urdhnon
zotni" përsëritet sa e sa herë në mënyrë qesharake, me të marrun zani,
me gjeste majmuni - vetëm e vetëm mos me zgjue mninë e engjujvet që ndjanë misër.
Dhe kur e marrin misrin, nisen njeni mbas tjetrit gjatë udhës së malit të ngushtë dhe të jetës...
Ushtojnë luginat e malevet nga fjalët e malësorvet t'unshëm, që
varg, njeni mbas tjetrit, ecin të ngarkuem me ka një gjysmë thesi misër.
Vargu i tyne asht i gjatë pa fund, si asht e gjatë e pa fund vuejtja e
tyne. Mbi kurriz të vet barin ka një gjysmë thesi misër, barin jetën e
vet, barin perëndin'. Perëndi e vërtetë-misër i dëshiruem.

Ndodh që njërit i derdhen kokrrat e misrit nëpër birë të vogël të
thesit, shoku nga mbrapa, pa i pa, i shkel; i treti shok as një as dy, -
por ia hedh mallkimin e pamëshirëshëm: "Mos shkel, he të shitoftë
zana!"
Se shekulli i njëzetë asht shekulli i apoteozës së misrit ndër folet e shqipeve.

Historia e njenës nga ato

Kush nuk e kujton?
Kush e kujton, or shok, ate? Ke? Cilen? Cilen? - Ate! Njenën nga ato! -
Po cila asht njena nga ato? Ato jan shume! Cili i ri (ose plak) nuk njef
se paku dhete nga ato?! Pse ato jane shume. Pse shume ka meshkuj, shume
ka pare, prandaj duhet ne numer relativ te kene dhe trupna qe shiten...
Pra, kush asht njajo njena nga ato?
- Lulja, Lukja ! A s'e kujtoni
Luken? S'e besoj... shtiheni... Apo ndoshta do mohoni dhe se e njihni?
Me falni, por ketu nuk shkon ajo e famshme: kush guxon - fiton! Kjo
shkon ngjeti! Do mohoni dhe se e njihni Luken? Me pretekst se jeni te
ndershem... Te mos kini, te mos kini frige se nuk do ju quej te
pandershem. Por ju, se paku, me siguri do njihni ndonjenen nga motrat
legjitime te Lukes, asht njesoj si me njofte Luken vete. Jeta e tyne
asht nje. Te gjitha jane njesoj dhe te gjitha ju apin ate qe kerkoni -
me pare ne dore.
E Lukja e mire, Lukja e mshireplote - se ajo ishte
njelloj hyjneshe - Lukja e deshrueme me te vertete askujt nuk i thoshte
jo. Vijshin studentat, jo me ndoj qellim te keq, vijshin vetem me
percjelle ndoj shok i cili gjithashtu ishte student. Kur kryente pune me
te parin, Lukja i thoshte tjetrit: sa leke ke ne xhep? - Kater. -
Hajde, - i thoshte te dytit, te tretit e te katertit me radhe dhe i
çonte n'ode te saj. E pra, taksa e saj ishte tre frange. Por Lukja ishte ma shpirtmire,
ma humanitare se shum vete te cilve ashtu i duhet me qene.
Se pari
studentat, me te hymen mbrenda, kuqeshin, por kur vijshin per se dyti,
para se te hyjne shikojshin djathtas e majtas mos t'i shofi kush, dhe
mandej shpejt neper dere fut brenda si plumb pushke. Lukja kanjehere
merrte poze serioze dhe u bertiste: - Pse keni ardhe? Ke kerkoni? Nuk
asht ketu ai qe kerkoni...
Studentat hutoheshin, iu merrte fjala ne
goje, shikojshin shoqi-shoqin, skuqeshin ne ftyre dhe niseshin te
kthehen. Atehere Lukja plaste gazit, qeshej me gjithe zemer dhe i merrte
per dore n'ode te saj. Kanjehere ziheshej me ta, pse ndonjeni nga ata
ia puthte krahun e zhveshun, e kapte ose e ledhatonte per ftyre, ashtu
si ka te drejte te kapi gruen e vet vetem burri qe ka vue kunore te
prifti ose te hoxha, atehere Lukja i thoshte:
- Mos luej, more vagabond! Rri urte, - dhe ia kersite shuplake ftyres.
Djaloshi
nuk tundej, qeshej dhe mundohej t'ia kapi doren. Kur keta vonoheshin ne
kafe ne bashkefjalim e siper, ajo u thoshte te gjithve: ikni se po iu
vine babat ose kanjihere i thoshte vetem ma te riut:
- Shko, se asht bame vone... Tash asht kohe me t'ardhe yt ate.
Ne keto fjale plaste gazi e rralle ngjante qe t'idhnohej djali tue thane:
- Baba i em asht i ndershem, nuk asht si une...
Atehere shoket dhe Lukja vete qesheshin ma me zemer per trashamansine, idiotizmen e shokut.
Ndonjeni per tallje e pyete Luken:
- Luke, ku e ke, pash zotin, xhybleten?
- Hajde me e pa ne dhome...
- Me gjith qejf...
- Po a ke tre frange?
- Po, kam tre leke...
- Hik, more zog... me tre leke do me pa Ameriken...

Por thash se Lukja ishte ma humanitare se ata te cilve u duhet ashtu me qene.Ndoj te ri, qe s'e fitonte lekun vete, e pranonte edhe me tre leke, natyrisht kur kish nge.
Rreth
emnit Luke, vecanerisht rreth trupit te saj, ishte krijue njefare
aureole(nimbusi) si rreth krenave te shejtenve. Aq sa ndonjenit i vinte
dhe keq qe e quejne kurve, dhe mundoheshin ta zbusin kuptimin e fjales
tue i thane prostitute, grue publike,grue problematike - me emna te
cilet i kishin gjete tue lexue libra. Sidomos njenit, i cili nuk
shqiptonte kurr fjale te ndyeta, i vinte keq ta quejshin Luken kurve.
Vete ai le qe s'e quente kurr, por edhe kur thoshte kush, atij i
dhimbste veshi sikur gerdhishte dikush sahanin me maje te pirunit. Fjala
kurve ishte per te nje disonance e vrazhde ne melodine harmonike qe
premtonte Lukja. Me e quejte Luken kurve, i dukej njesoj si me e quejte
priftin grue pse ka veshe ragjen (veladonin). Ai edhe e perhapi nder
shkoje fjalen prostitute. Sentimentalizma e te rijve per Luken shkone
edhe ma thelle; shpeshhere rrifeshin shoq me shoq vetem e vetem per
hatrin e saj.Prodhon nana - toke, prodhon krijesa me shpirt dhe pa shpirt, prodhon
dhe krijon si me miliona vjet dhe me sekonda, prodhon trajta te cilat
ngrofen njena me tjetren per me prodhue prap trajta te tjera e te reja
per te vazhdue jeten. Dhe e njejte asht: si deshira e nje krymbi dhe
deshira e njeriut. Me prodhue. Vetem se krymbi s'e din se prodhon, s'e
ka ndergjegjen e prodhimit, e njeriu po, e din, e kupton, e ndjen bashke
me energjite qe treten, te cilat duhet te treten. Dhe ketu, vetem ketu,
jo ne ndoj naltesim tjeter imagjinues te njeriut por ne ndergjegjen e
krijimit qendron ndryshimi ne mes te krymbit dhe te njeriut. Krymbi
krijon, ban punen e vet te krymbit (bren drunin) dhe vazhdon rodin;
njeriu krijon, prodhon vepra teknike, artitekture, arti, letersie njesoj
si prodhon dhe rodin e vet njerzuer. Jane energjite qe duhen trete
simbas zotsis te çdo njeriu, energjite qe burojne te gjitha nga nje
burim.
Melankolia, mendimi, shum here nervoza, jane efektet e
energjis se grumbullueme, e cila s'ka se ku te shfreje. Dhe fantazia e
te rijve krijon aureole shejtensh rreth trupit te nje grueje qe shitet, e
cila, instinktin prodhues e ka lidhe me interesa materiale, pse
shoqnia, drejt ose zhdrejt, e detyroi.E ne dhomen e Lukes treteshin energjite e te rijve. Te mos u tretshin
aty, do treteshin ngjeti, ne menyre te panatyrshme, te rafinueme, te
shpikun vetvetiu, tue u bashku intelekti me epsh.
- Luke, keshtu-keshtu... Sa te bukur i ke syt..., - i fliste djaloshi.
Ajo heshte.
- Sa te bukur e ke kete... kete... kete...
- Praj, more vagabond! Hajt, mbaroje punen per te cilen ke ardhe...
Nje
kaperdisje n'intimitet ma te lakuriqet, marrje fryme e parregullt,
kanjehere ndoj kafshim, ndoj afsh ose edhe ndoj shuplake per trup te
lakuriqet...
Kanjehere dhe Luken e zente nje trishtim i pakufishem. I
dhimbste ajo gja qe e quejme shpirt, por vetem kanjehere, pse po t'i
dhimbste me shpesh zotnia do ta qite jashte, pse Lukja atehere ne ato
çaste te rralla thente gota, çinia, pasqyra, dhe çka t'i vinte per dore.
N'ato çaste as nuk pranonte vizita. Ndoshta i dhimbste shpirti Lukes,
pse te gjitha energjite e djemve neper te shkojshin kot? Ndoshta dhe ajo
donte qe te prodhoje, si prodhon nana - toke dhe çdo krijese tjeter? O
sa trishtim, puthuej dhimbe fizike ndiente, kur u kujtonte se asht njegrue qe nuk
prodhon. Nje kukull, nje loder me pase per t'ia kushtue dhe harrue
gjithe ato oret e mbrapshta kur e shef te zhigatun ne balte

Kanga e trumcakut

… i lodhun, dhe ma i pakenaqun
trumcaku me fat, qendron mbi dege. Me urrejtje shikonte natyren qe s’e
krijoi ma artistikisht. Me perbuzje verente bylbylin. Tashma e kuptoi
mirfilli se duhet te vueje nga fataliteti i gjanave! - Keshtu tue mendue
ndjen nje lehtesi trumcaku. Ne thellsin e ndergjegjes se tij filloi te
ndjehet filozof. (Kish te drejte!, se kush arrin nder trute e vet te
jete i pakenaqun me fat, ai me te vertete fillon me bame filozofi – dhe
nje filozofi ma te vertete se cdo tjeter filozofi).
Cuditej trumcaku
per madheshtine e ndjesive te tij dhe çuditej per fatalitetin e gjanave.
Pse asht trumcak, vetem pse asht trumcak nuk mund ta thote kangen e
bylbylit. Cuditej per padrejtesine e natyres dhe ish gati te baje diçka:
nje kryengritje kundra natyres!... Por, trumcaku filozof e mundi
trumcakun harbut. Me nje indiference apatike fishklloi dhe flturuoi nga
dera nen strehe te pullazit. Dhe aty ia nisi: Ciu-ciu e ciu-ciu, ciu-ciu
si filozof cinik e faqezi.
Ky paradoks i trumcakut mund te ngjaje
edhe nje milion vjet, kur truni i trumcakut te zhvillohet aq sa asht sot
i zhvilluem truni i njeriut. E na, njerzit e ketij skaji te Dheut, per
nje milion vjet mund t’arrijme qe mos t’ia kemi zili njerzve qe
rrethojne (si trumcaku qe ia kish zili bylbyli). Nje milion vjet – afat i
bukur...Si ju duket? – Jo, jo nuk asht shum. C’jane nje milion vjet pare eternitas

Vetvrasja e trumcakut

Dhe trumcaku vuente nga
melankolia. U lind në një vend me të vërtetë të shkretë. Në vend të
barit bijshin qime e derrit e në vend të pemve - brinat e një shtazës
parahistorike. Dhe në kët natyrë - e cila nuk mund të quhet natyrë -
kush mos të bahet melankolik? Dihet se një trumcaku s'i duhet shumë për
jetë, por natyra, e cila nuk ishte natyrë, s'i epte as aq. Mos pyetni si
e tek u gjet trumcaku n'at vend, dhe si e tek u gjet njeriu në kët pike
kozmike; nuk dijmë shumë. Hipoteza dhe andrra. Miliona vjetësh dhe një
fjalë goje, si për shembull: "…të bahet dritë! Dhe drita u ba!" - A
shifni? Një fjalë magjike! Hokus-pokus! Sa bukur!
Dhe unë thash: të
bindet trumcaku në një vend ku në vend të barit bijnë qimet e derrit e
në vend të pemve - brinat e një shtazës parahistorike.
Njëherë trumcaku qëndroi mbi një brenë. U mërzit të shikojë qimet e derrit, u mërzit të fluturojë prej brenës mbi brenë. Nga mërzia dhe idhnimi mbylli
syt. Ra në pikllim melankolik. Njeriu me temperament melankolik asht
inteligjent. E inteligjenca në kuptim ma të hapët të fjalës, pakkuj i
solli qetsi dhe të mire.
Dhe trumcaku, në majë të brenës e në kulm të
melankolis, vendosi të vritet. Plot ironi filozofike shikonte rreth
përqark vetes e vendimi i patundun mirfilli pasqyrohej ndër syt e tij të
dëshpruem. Cicrroi një here, cicrroi dy here; cicrroi tri here. Mandej
një crrrr e gjatë e plot mallëngjim ishte porosia e tij e fundit.
Testamenti i dhimave të tij. Dhe, pa u dhanë krahve, këcej prej brenës…
ra mbi një qime të derrit, të gjatë e të mprehtë si thika, dhe u ngul
mbi të.
Trumcaku i ngulun mbi një qime të derrit. Me krahët dhe
puplat e tij lonte era dhe e sjellte rreth qimes, si sillet dhe gjeli
metalik në majë t'oxhaqeve tona. Atbotë frynte veka janë këto kapërcime
logjike! Ka me bërtitë ndokush.
Po, lexues i dashtun e jo i cekët.
Po! A pak po kemi kapërcime logjike, morale dhe dogmatike në botën tone
reale? Pse po zemrohe dhe po don me më gjykue për disa kapërcime logjike
askuj damsjellje?

Pesha e fatit

Na shtypi fati e na bani krymba
ne kensit dykambesh qe zbuluem hy'n
edhe aq me teper e ngaterruem ny'n...
shpirtent tone skyfera deshen te bahen pellumba.

(Rrini, mos skyfera! Pse te baheni pellumba?
Mizat e parajsit ne jeten mbrapa vorrit
kane me iu merzitun -- dhe mandej prej zorit
do te pelcisni... Prandej: pse te baheni pellumba.)

Fat i yne mizor -- shpate e Damokleut
Si vall! Te gjitha perpjekjet na deshtuen ne terr?
E jeta na bahet ma zi se sketerre.
Te vertetat, as rrenat, s'i ndihmuen Dheut.
Te vertetat dhe rrenat? -- Xhevahiret e cmuem
Me ta kur te duesh e shet dhe e blen boten.
Por mos mendo se me ta do t'ia ndreqish rroten...
Jo se i pelqen jetecale me shkuem.

Me calue n'ane te djathte, me calue n'ane te majte...
Si paljaco i gjore qe kah t'ia mbaje s'di,
mbasi kamben e theu ne akrobaci --
jet' e tij asht helm me asnje pike mjalte.

Ekstaza pranverore


..dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti nji gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një fole,
e një jetë e bukur, e një jetë e re,
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim.
...dhe dallndysha erdhi...
si shpirti n'ekstazë, në hovin e shejt shtri;
me qiellën rroket, me diellin puthet,
dridhen krahët në hare mandej poshtë vërsulet
t'u dhurue në cicrim përshndetje një mijë.
...triumfon bylbyli...
kangëtar plot magji në gemb të trandafiles,
në një tempo të marrë përkdheljet po shfre
e kanga kumbuese, kang' e tij pa fre,
asht si kangë Orfeji ndër telat e lyrës.
...dhe vesa shkëlqen...
në një pikë t'argjant pasqyrohet jeta
tërheqse si andrra dhe si vijzatimi
ndër orët e hyjzimit, kur shpërthen agimi
e rrezet e arta rrëshqasin ndër fleta.
... dhe pranvera erdhi...
Nëpër ftyra tona rrëshqiti një gëzim
dhe ndër zemra tona ngrehi një fole
e një jetë e bukur, e një jetë e re
me dëshira të shumta po buzqesh në lulzim

Kangët e pakëndueme

Thellë në veten teme flejnë kangët e pakëndueme
të cilat ende vuejtja as gëzimi s'i nxori,
të cilat flejnë e presin një ditë ma të lumnueme
me shpërthye, m'u këndue pa frigë e pa zori.

Thelltë në veten teme kangët e mia jesin...
e unë jam vullkani që fle i fashitun,
por kur t'i vijë dita të gjitha ka me i qitun
në një mijë ngjyra të bukra që nuk vdesin.

Por a do të vijë dita kangët me u zgjue?
Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen?
Jo! Jo! Se liria filloi me lulzue
dhe e ndjej nga Dielli valën.

0 kangët që fleni reliktet e mia
q'ende s'keni prekun as një zemër të huej,
vetëm unë me ju po kënaqem si fëmia
unë djepi juej; ndoshta vorri juej.

Luli i vocerr

Askush s'e njef Lulin. As shoket e
tij, qe perpara tij lozin, nuk e njofin. Ma mire me thane se e njofin,
por ata lozin per hesap te vet e Luli i shikon per hesap te vet. Sot
gjithkush ka punet dhe telashet e veta, ashtu dhe femijte, ashtu dhe
Luli. More Lul! Shume heret ke fillue me shikue punen tande!
Kur Luli
hyn n'oborr te shkolles, buza i qeshet nga pak, por askuj, asnji fjale
s'i thote. Ece ngadale, tue shikue djathtas e majtas, po gjithnji tue
ece deri sa te mbrrije ne cak te vet. Aty, te dera e rrugines shkollore,
shume i pelqen te qendroje. Aty asht caku i tij, i praruem me rrezet e
ngrofta te diellit ne keto ditet e vjeshtes. Mbeshtetet Luli per mur,
grushtat e vogjel i shtje nder xhepa, hunden picrroke te kuqun nga te
ftoftit e mengjesit ja sjell diellit dhe...shikon. Gjaja qe ma teper
terhjek vemendjen jane cizmet qe i kane te veshun disa shoke te tij. Sa
te bukaura jane! Si shkelqejne! - mendon Luli dhe pa dashtje i shkojne
syte nder tullumbat e veta, neper te cilat shifen fare mire te pese
gishtat e kambeve te zbathuna. Nga kurreshta i afrohet nji shokut qe ka
cizmet ma te reja. Ulet dhe shef ne lustrin e cizmes kambet e veta te
zbathuna - aq shume shkeqejshin cizmet!!! Mbasi shoku me cizme fluturoi,
Luli ngadale shkoi te caku i vet, ne diell, t'i ngrohi kambet. - Por
kur ka diell, si ja ban i shkreti Lul? Ndoshta ja bajne hallin apostujt e meshires dhe te dashunis...
Noshta, ndoshta...
Nganjiher
i afrohet mesuesi Lulit. Dhe kur Luli e ka ftyren e dlire dhe pa puca,
mesuesi ja ledhaton faqet, gushen, e Luli i afrohet, ja merr doren, e
shikon me sy pellumbi, dhe kishte me dashte t'i fale dicka mesuesit. Por
vjollca nuk ka. Vec ne i falte tollumbat e veta, qe kane hapun gojen si
me dashte me e hanger mesuesin. Po, po, tollumbat e Lulit te vocerr
kane me e hanger mesuesin

Lagjia e varfun

Krahët e zez të një nate pa fund
e varrosën lagjen pranë,
dritë, jetë, gjallsi askund,
vetëm errsinë e skam.

U harrue jeta e ditës
ndër shtresat e natës, e pagja
u derdh nga parzm' e errsinës...
n'andrra përkundet lagja.

Njerzit ndër shtëpia flejnë
me gjoksa të lakurtë e të thatë
e gratë... fëmi po u lejnë
pa ushqim në gji, pa fat,

Pushojnë gjymtyrt e shkallmueme
në punën e ditës së kalueme,
shërohen trutë e helmueme
në gjumin e natës s'adhrueme.

Veç zemrat e njerzve të lanun
me të rektunt prralla rrfejnë:
mbi barrat e jetës së namun
që shpirt dhe korriz thejnë.

Prralla mbi fëmij rrugaça
barkjashtë e me hundë të ndyta,
që dorë shtrijnë me vjedhë, me lypë
e ngihen me fjalë të ndyta.

Prralla mbi varza të fyeme
me faqe e me buzë të thithna.
Prralla mbi djelm, me të thyeme
shprese, në burg me duer të lidhna,

të cilt nesër para gjyqit
për delikt do të përgjegjin,
vetëm dreqit e hyllit
të gjith fajet tash ua mbshtesin.

Kështu lagj' e varfun pëshpritë
dhe errsinës hallet tregon.
Një gjel i undshëm, me dritë
të hanës i rrejtun, këndon.

Hesht! or gjel kryengritës,
i lagjës së varfun. Këtu
nuk zbardh për ty drita e dritës.
i gjikuem je me ngordhë n'u.

Kanga e rinise

Rini, thueja kangës ma të bukur që di!
Thueja kangës sate që të vlon në gji.
Nxirre gëzimin tand' të shpërthejë me vrull...
Mos e freno kangën! Le të marri udhë.

Thueja kangës, rini, pash syt e tu...
Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu
me zjarrm tand, rini... Dhe të na mbysi dallga
prej ndjenjash të shkumbzueme q'i turbullon kanga.

Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi
Kumbi i zanit të përplaset për qiellë
dhe të kthejë prap te na, se hyjt ta kanë zili
E na të duem fort si të duem një diell.
Thueja kangës, Rini! Thueja kangës gëzimplote!
Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote.

Poema Mjerimit
Kafshate qe s’kaperdihet asht, or vlla, mjerimi,
kafshate qe te mbete ne fyt edhe te ze trishtimi
kur shef ftyra te zbeta edhe sy t’jeshilta
qe t’shikojne si hije dhe shtrijne duert e mpita
edhe ashtu te shtrime mbrapa teje mbesin
te tan jeten e vet derisa te vdesin.

E mbi ta n’ajri, si ne qesendi,
therin qiellen kryqat e minaret e ngurta,
profetent dhe shejtent ne fushqeta te shumngjyrta
shkelqejne. E mjerimi mirfilli ndien tradhti.
Mjerimi ka vulen e vet t’shemtueme,
asht e neveritshme, e keqe, e turpshme,
balli qe e ka, syt qe e shprehin,
buzet qe me kot mundohen ta mshefin -
jane femite e padijes e flite e perbuzjes,
t’mbetunat e flliqta rreth e perqark tryezes
mbi t’cilen hangri darken nje qen e pamshirshem
me bark shekulluer, gjithmon i pangishem.

Mjerimi s’ka fat. Por ka vetem zhele,
zhele fund e maje, flamujt e nje shprese
t’shkyem dhe te coptuem me t’dalun bese.

Mjerimi terbohet n’dashuni epshore.
Neper skaje t’errta, bashke me qej, mij, mica,
mbi pecat e mykta, t’qelbta, t’ndyta, t’lagta
lakuriqen mishnat, si zhange; t’verdhe e pisa,
kaperthehen ndjenjat me fuqi shtazore,
kafshojne, perpijne, thithen, puthen buzet e ndragta
edhe shuhet uja, dhe fashitet etja
n’epshin kaperthyes, kur mbytet vetvetja.
Dhe aty zajne fillin t’marret, sherbtoret dhe lypsat
qe neser do linden me na i mbushe rrugat.

Mjerimi ne dritzen e synit t’kerthinit
dridhet posi flaka e mekun e qirit
nen tavan t’tymuem dhe plot merimanga,
ku hije njerzish dridhen nder mure plot danga,
ku foshnja e smume qan si shpirt’ i keq
tu’ nduke gjite e shterruna t’zezes ame,
e kjo prap shtazane, mallkon zot e dreq,
mallkon frytn e vet, mallkon barrn e rande.
Foshnj’ e saj nuk qesh, por vetem lengon,
e ama s’e don, por vetem mallkon.
Vall sa i trishtueshem asht djepi i skamit
ku foshnjen perkundin lotët edhe te fshamit!
Mjerimi rrit femin ne hijen e shtepive
te nalta, ku nuk mrrin zani i lypsis,
ku nuk mund t’u prishet qetsia zotnive
kur bashke me zoja flejne ne shtretent e lumnis.

Mjerimi pjek femin para se te burrnohet,
don ta msoje t’i iki grushtit q’i kercnohet,
atij grusht qe n’gjume e shterngon per fytit
kur fillojne kllapite e etheve prej unit
dhe fetyren e femis e mblon hij’ e vdekjes,
nje stoli e kobshme ne vend te buzqeshjes.
Nji fryt kur s’piqet dihet se ku shkon
qashtu edhe femia n’bark t’dheut mbaron.

Mjerimi punon, punon dit e nate
tu’ i vlue djersa ne gjoks edhe ne balle,
tue u zhigatun deri n’gjuje, n’balte
e prap zorret nga uja i bahen pale-pale.
Shperblim qesharak! Per qindenje afsh
ne dite - vetem: leke tre-kater dhe “marsh!”.

Mjerimi kaiher’ i ka faqet e lustrueme,
buzet e pezmatueme, mollzat e ngjyrueme,
trupin permendore e nje tregtis s’ndyte,
qe asht i gjikuem te bije ne shtrat vet i dyte,
dhe per at sherbim ka per te marre do franga
nder carcafe, nder fetyra dhe ne ndergjegje danga.

Mjerimi gjithashtu len dhe n’trashigim
-jo vec neper banka dhe ne gja te patundshme,
por eshtnat e shtrembta e n’gjoks ndoj dhimbe,
mund qe t’len kujtim diten e dikurshme
kur pullaz’ i shpis u shemb edhe ra
nga kalbsin’ e kohes, nga pesha e qiellit,
kur mbi gjithcka u ndi nje i tmerrshmi za
plot mallkim dhe lutje si nga fund i ferrit,
ish zan’ i njeriut qe vdiste nen tra.
Keshtu nen kambet’rande t’zotit t’egersuem -
thote prifti - vdes ai qe con jete te dhunuem.
Dhe me keto kujtime, ksi lloj fatkeqesinash
mbushet got’ e helmit ne trashigim brezninash.
Mjerimi ka moter ngushulluese goten.
Ne pijetore te qelbta, prane tryezes plot zdrale
te neveritshme, shpirti me etje derdh goten
n’fyt per me harrue nandhetenand’ halle.
E gota e turbull, gota satanike
tu’ e ledhatue e pickon si gjarpni-
dhe kur bie njeriu, si gruni nga drapni,
nen tryeze qan-qeshet ne forme tragjikomike.
Tê gjitha hallet skami n’gote i mbyt
kur njiqind i derdh nje nga nje ne fyt.
Mjerimi ndez deshirat si hyjet errsina
dhe bajne tym si hejt q’i ban shkrum shkreptima.
Mjerimi s’ka gezim, por ka vetem dhimba,
dhimba paduruese qe t’bajne t’cmendesh,
qe t’ap in litarin te shkojsh fill’ e t’varesh
ose bahe fli e mjere e paragrafesh.

Mjerimi s’don mshire. Por don vetem te drejt!
Mshire? Bije bastardhe e etenve dinake,
t’cilt n’mnyre pompoze posi farisejt
i bijne lodertines me ndjejt dhelparak
tu’ ia leshue lypsiti nje grosh te holl’ n’shplake.

Mjerimi asht nje njolle e pashlyeme
n’balle te njerzimit qe kalon neper shekuj.
Dhe ket njolle kurr nuk asht e mundshme
ta shlyejne pacavrat qe zune myk nder tempuj.

Zoti te Dhashte!!

Dikush trokit ne dere...
- Kush a?
- A po na fal ndoj send, zoje?
- Zoti te dhashte!
- Me fal ndoj send, te dhashte Zoti shendet...
- Hajt! Zoti te dhashte!
Por
lypesi e di se c'domethane "Zoti te dhashte": Mos me pas kurr, mos me
ngran kurr. Prandej me ma teper fuqi i bie deres. E tash permrenda asht
zani ma i rrepte:
- Hajt more! Zoti te dhashte! A merr vesht?
Lypsi
doemos i duhet me marre vesht. E len ate dere, msyn te dyten, te
treten, te katerten, e keshtu me rradhe, te gjitha dyert e asaj rruge.
Kjo rruge sot per sot asht fusha e veprimit te tij. Neser asht ndoj
rruge tjeter. Fushat e veprimit te qytetarit tone jane te ndryshme. Dhe
ndryshojne njena nga tjetra, sic ndryshon parajsa nga ferri, me te
gjithe variacionet piktoreske dhe mallengjyese. E lypsitqe trokit nga dera ne dere, diku ia falin ndoj send, diku i thote zoja e
shtepise: "s'kam besa" - dhe lypsi athere asht i bute, shkon tue mbajt
mend kete dere, me ardhe ndoj dite tjeter. Por at "Zoti te dhashte"
lypsi s'e duron; s'don ta degjoje. Ai e din mirfilli se c'do me thane
"Zoti te dhashte". Edhe ate, i cili percjell me keto dy fjale, ai fillon
ta mnije. Kurr ai s'i ka ndame keto dy fjale njenen nga tjetra. Kudo qe
degjon fjalen "Zot", ai pa dashje ia shtonte ate "te dhashte" dhe ne
tru te tij u krijonte dicka qe s'kuptohet e qe mnihet. Se ai ishte i
sigurt se "Zoti te dhashte" domethane tallje.
Nje dite, me nje
buzeqeshje ironike, duel lypsi nga nje ndertese me kryq ne maje, se aty
kishte veshtrue keto fjale: "Zoti qe kujdeset per zoqte e qielles, s'ka
me i lane njerezit te vdesin nga uja". Hee - thoshte lypsi tue dale -
sot nuk asht njashtu. Zoti ndoshta kujdeset pet trumcake edhe priftent,
por per mue s'e besoj. Mue dhe shoket e mi, po na harron bota e si mos
te na harroje Zoti, qe s'na ka parasysh. Por thone, se Zoti... ketu
lypsi preu mendimet dhe shpejtoi mbrapa nje plaku me bastun.
Zotni, te lutem, me fal ndoj send...
- Zoti te dhashte!
Lypsi
shtrengoi dhambet per ta ndale gjuhen, e cila ishte gati te kaloje
kufirin e bjerzis. Shtrengoi dhe grushtat, e thonjt qe tash sa kohe nuk i
kishte te preme, iu ngulen ne dhanat e duerve. Perpara vetes nuk shef
asgja tjeter, vec objekte mnie. I bjen nder mend, koha kur s'ka pase
nevoje me lype. Perkundra. Kujtohet si i ka ndihmue lypsat qe vijsnin
dite shtune ne prakun e dyqanit te tij, kur ishte farktar... E sot? Atij
pak kush i ndihmon, pse jane shume lypsa. Kujt i epet ma pare?
Arsyetonte lypsi se fundi. Por mnia vetvetiu, pa arsye, rritej e
pushtonte zemren e trunin e tij dhe m'at cast donte te shfreje ne nje
menyre makatare tue rrahe hekurin e kuqun. E kur nuk ka hekur dhe cekic.
Puna del e dyshimte dhe e rrezikshme.

Prandaj me taktik, zotni, mos thoni "Zoti te dhashte!".

A do qymyr, zotni?


Dy thas qymyr mi kal.
Prane, malsorja. Trotuari me bllok dyqanesh djathtas, ashtu edhe majtas.
Kali dhe malsorja ne parakalim. Qymyri ne konkurs. Shikon Njeriu -
artist dhe ia prish syte kjo dis'harmoni. Nje disonance e vrazhde.
Malsorja i fryn hundet, prodhimin e njesh per trotuar dhe gishtat i
fshin per xhublete. Veprim i thjeshte, por motiv delikat per nje piktor.
Thupra ne dore te malsores zhgrryhet pertoke dhe shkruen nje vije
kilometrike gjate rruges. Qashtu malsorja nenvizon mendimet e veta.

- A do qymyr, zotni?
- Sa?
- Dymbedhjete leke... Po ndalu, thuej ti sa. Pse po ik?
- Ne ket vape dymbedhjete leke? - pyet nje tjeter tue perqeshe.
- Po sa jep ti, pra?
- Jo, mue nuk me duhet.l;Vertet vape ban. Pa kujt i duhet qymyri. Po e mbaj dhjete leke", mendon
malsorja dhe ec neper hije rruges se qytetit. Kali leviz ne symbylle.
Ndoshta andrron. Tash ne pleqni andrron dashnin e dikurshme te peles.
Malsorja s'e nget. Nuk e trazon ne knaqsi te tij te pamvarshme. Asht
duruese. Kur dalin ne diell, perdhe zhgrryhet nje hije. Dy hije. Dy hije
te ngaterrueme, te kaperthyeme, hija e kalit dhe hija e malsores. Nuk
mund ti dallojsh keto dy hije. Nuk mund t'i keputish. Njana pa tjetren
nuk shkojne. S'kane vlere. Se vetem bashke perbajne nje tansi. Nje tansi
jetsore. Krk- kkk kthehet qymyri ne shpine te kalit, krkk, krkkk, krk
dhe krismat monotone te patkonjve te kalit, qe ndeshin per gure.
Malsorja con kryet. Shikon diellin... koha me u nise. Me u kthye ne malsi. E qymyri s'u shit. Vendosi ta japi ma lire.

- O ti djale, sa asht sahati?
-
Djaloshin e terheq bukuria e malsores. Miqesisht i afrohet dhe i thote
sa asht ora. E pyet sa e mban qymyrin. Ban pazarllek, edhe pse s'ka
qellim ta blejePor malsorja asht e bukur dhe e re. Pse mos te kuvendoje pak me te?
"Asht e ndyte, - konstaton djaloshi. Sa teveqele jane keto katundaret.
Nuk te kuptojne. Duhet me i thane... dhe ate qe nuk thohet." Keshtu
mendon djaloshi dhe e shikon malsoren si bir zotnie sherbtoren e re te
veten. "Teveqele! Teveqele! S'kupton asgja!". Dhe djaloshi shkon ne pune
te vet. E malsorja fillon te shqetesohet per kthimin ne malsi. Shikon
diellin, si gjithnji po afrohet nga perndimi. Si ka per tu kthye ne
malsi neper terr? Me te vertete, ajo nuk dron prej lugetenve dhe
bubazhelave por... t'ishte plake nuk do kishte aspak frige, por...
Kujtohet si nja dy tri heresh i jane vu mbrapa do njerez, dhe se pari se
c'lypshin prej saj... Pra, nuk i dron bubazhelat si qytetaret, por
njerezit... Njerezit i ka ajo frige. E pse? Pse asht e re dhe pak e
bukur.

Nje dhimbe e kandshme shtrengon zemren e malsores.
- Sa e ke at qymyr fisnike?
Malsorja siellet. E njef njeriun q'e pyet. Ia ka shite edhe nji here qymyrin. I thote:Tete leke!
- Jo, shtrenjte e ke... Me ke idhnjue ate dite, - i thote njeriu dhe shikon majtas e djathtas.
Malsorja qeshet, disi e turpnueme. E mshef ftyren. Kuqet.
Malsorja qeshet, disi e turpnueme. E mshef ftyren. Kuqet. Nuk i con syte ne njeriun. Pyet e frigueme:

- Sa per ty pra?
- Pese!
- Merre shtate!
- Hajde per gjashte!
Malsorja
rri pezull. Mendohet. Shikon diellin - Ia pash hajrin! - thote, dhe i
shkon mbrapa blesit. E ai njeri q'aty , ai qe tash po ec perpara saj,
peshon shume rande ne kujtesen e malsores, e cila kuqet e skuqet nga
turpi.

Recital i Malcorit

O' si nuk kam nji grusht të fortë
t'i bije mu në zemer malit që s'bëzanë,
ta dij edhe ai se ç'do me thanë i dobët -
n'agoni të përdridhet si vigan i vramë,

Unë - lugat! Si hij'e trazueme,
trashëgimtar i vuetjes dhe i durimit,
endem mbi bark te mallit me ujen e zgjueme
dhe me klithma të paknaquna t'instinktit.

Mali hesht. Edhe pse për dite
mbi lëkure të tij, në lojë varrimtare,
kërkoj me gjete nji kafshate ma të mirë...
Por me rrenë shaka shpresa gënjeshare.Mali hesht - dhe në heshtje qeshë.
E unë vuej - dhe në vuejtje vdes!

Po unë, kur? heu! kur kam për t'u qeshë?
Apo ndoshta duhet ma parë të vdes?

O, si nuk kam nji grusht të fuqishëm!
Malit që hesht mu në zemër me ja njeshë
Ta shof si dridhet nga grusht'i paligjshëm...
E unë të kënaqem, të kënaqem t'u u qesh.

Të Bijte e Shekullit te Ri


Na te birte e shekullit të ri,
qe plakun e lame ne "shejtnin" e tij
e cuem grushtin për me luftue
nder lufta të reja
dhe me fitue...
Na te birte e shekullit të ri,
filizat e një toke se rimun me lot,
ku djerse e ballit u dikonte kot
se dheu ynë qe kafshate e huej
dhe ne marrzi duhej shum shtrejte t'u paguhej.
Na te birte e shekullit të ri,
vllazen te lindun e te rritun ne zi, kur tinglloi çast' i ynë i mbrame
edhe fatlume
ditem me thanë :
S'duem me humbe
ne loje te pergjakte te historis njerzore,
jo! jo! s'i duem humbjet prore
duem ngadhnim!
ngadhnim, ndërgjegje dhe mendimi te lirë!
S'duem, për hirë
te kalbsinave te vjetra, qe kërkojnë "shejtnim",
te zhytemi prap ne pellgun e mjerimit
qe te vajtojme prap këngën e trishtimit,
këngën monotone, pa shpirt, te sklavnis
te jem' një thumb i ngulun nder trute e njerzis.
Na te birte e shekullit të ri, me hovin ton e te ndezun peshe,
nder lufta të reja kemi m'u ndeshe
dhe për fitore kem' me ra fli.

Zgjimi
O vullnete te ndrydhuna nder grushta te celikta te shekujve
te kaluem!
O vullnete te shtypuna me themra te ngurta te titajve te terbuem!
Te cilet n'udhe per ne theqafje ketejpari i rane
dhe vatrat tona ne mjerim i perlane...
O vullnete te ndrydhura!
O vullnete te shtypuna!
Shkundni prangat te mbrapshta! E me brime ngadhnyese,
me hove viganash, deshirash flatruese,
turniu ne te gjitha anet dhe poshte ne dhe zbritni
- ndosht' aty keni per te gjete fillin e nje hymni,
qe Illyri e vjeter nder kremtime kendonte,
ndersa zemra e kombit ne liri kumbonte.
O vullnete te ndrydhuna!
O vullnete te shtypuna!
Tash shegjetat e flakta te shprehjes suej zharitse
drejtoni kah qiella ne ball te hyut a te dreqit,
i cili fatin tone mbytte ne mnije te vet perpise -

Ta dije se te Birt' e Shqipes folen ia ngrehen vetvetit

Pesha e fatit

Na shtypi fati e na bani krymba
ne kensit dykambesh qe zbuluem hy'n
edhe aq me teper e ngaterruem ny'n...
shpirtent tone skyfera deshen te bahen pellumba.

(Rrini, mos skyfera! Pse te baheni pellumba?
Mizat e parajsit ne jeten mbrapa vorrit
kane me iu merzitun -- dhe mandej prej zorit
do te pelcisni... Prandej: pse te baheni pellumba.)

Fat i yne mizor -- shpate e Damokleut
Si vall! Te gjitha perpjekjet na deshtuen ne terr?
E jeta na bahet ma zi se sketerre.
Te vertetat, as rrenat, s'i ndihmuen Dheut.

Te vertetat dhe rrenat? -- Xhevahiret e cmuem
Me ta kur te duesh e shet dhe e blen boten.
Por mos mendo se me ta do t'ia ndreqish rroten...
Jo se i pelqen jetecale me shkuem.

Me calue n'ane te djathte, me calue n'ane te majte...
Si paljaco i gjore qe kah t'ia mbaje s'di,
mbasi kamben e theu ne akrobaci --
jet' e tij asht helm me asnje pike mjalte.

Nen flamujte e melankolise

Ne vendin tone
kudo valojne
flamujt e nje melankolie
te trishtueshme...
...dhe askush s'mund te thote
se ketu rron
nje popull qe nderton
dicka te re.
Aty ketu ne hijet
e flamujve
mund te shifet
nje mund, nje perpjekje
e madhe permbi vdekje
per te pjelle dicka te madhe
per qe qite ne drite nje xhind!
Por, (o ironi)
nga ajo perpjekje lind
vetem nje mi.
Dhe keshtu kjo komedi
na plas diellin e gazit,
nsa prej marazit
pelcasim.

Ne prakun e cdo banese
ku ka ndoj shenj jetese
valon nga nje flamur
melankolie te trishtueshme.

U linden milionet
me miliarde deshira,
Kuj t'i leshohet radha
kur nuk ka batalla?

Por do te kete Karrnera
dhe do te kete poeten
gjithashtu edhe priften.


Prifti ka per te thane:
ku do te shkoje
ai qe e coi
jeten si nje gote shampanje
e ku ai me te thyeme dhambe?

Kanget e Pakendueme

Thelle ne veten teme flejne kanget e pakendueme
te cilat ende vuejtja as gezimi s'i nxori,
te cilat flejne e presin një ditë ma te lumnueme
me shperthye, m'u kendue pa frige e pa zori.


Thellte ne veten teme kanget e mia jesin...
e unë jam vullkani qe fle i fashitun,
por kur t'i vijë dita të gjitha ka me i qitun
ne një mijë ngjyra te bukra qe nuk vdesin.
Por a do të vijë dita kanget me u zgjue?
Apo ndoshta shekujt me ne prap po tallen?
Jo! Jo! Se liria filloi me lulzue
dhe e ndjej nga Dielli valen.


O kanget qe fleni reliktet e mia
q'ende s'keni prekun as një zemër te huej,
vetëm unë me ju po kënaqem si femia
unë djepi juej; ndoshta vorri juej.

Vuejtja


Ka do dit
qe po shoh fare mirë
se si nga vuejtja syt po me madhohen,
nëpër ball dhe ftyre rrudhat po me shtohen
e si buzqeshja m'është e hidhun...
... dhe po ndij
se si mengjeset e mia
nuk janë ma mengjese hovi e pune,
as ndërtimi, por te shtymt dita me ditë
e një jetë qe s'durohet.
Dalngadale po shoh
si jeta një nga një
secilin ndjesi
me tradhti
po ma vulos
dhe s'po me mbete asgja
qe me u nda
si shej gezimi,
përpara
nuk e dishe, ojete,
se kaq i tmerrte
është grushti i yt
qe mbyt
pa meshire.
Por kot
ne pasqyrë po shoh
se si nga vuejtja syt po me madhohen
nëpër ballë dhe ne ftyre rrudhat po me shtohen,
dhe shpejt do të bahem flamur i vjetruem
i rreckuem
nderluftat e jetës.

Të lindet njeriu


Të lindet një njeri
nga gjin' i dheut tonë te rim me lot te vaket,
nga thalb' i shpirtit tonë qe shkrihet ne dëshirë te flaket
për një gen të ri,
Të lindet një njeri!

payll ne ball por qe me fjale te pushton,
qe te rremben qetsin e ban gjakun te te vloje rrkaje,
e ban synin ligshtin ta zhgjetoje,
qe nëpër shekuj ndërgjegjen na tradhton.
Të dali një njeri!
Të mkambi një Kohe te Re!
Të krijoje një Epope!
Nder lahuta tona te këndohet Jeta e Re...
Të gjithë kombet po dehen n'epopea te veta,
flakë e zjarrmit te tyne na i perzhiti ftyrat
dhe nëpër to një nga një po shtohen rrudhat,
e nën kambe e mbi krye tinze po na ikjeta.
(Liri! - Po, liri dhe gaforrja gezon,
por gaforre është...
Liri, ku plogsi ndërgjegje gjallon,
jo, liri nuk është!),
Të lindet një njeri
i madh si madhni
dhe ndergjegjet tona t'i ndezi ne dashni
për një ide te re, ideal bujar,
për një agim te lum e te drejtë kombtar.

Balade Qytetese


Mbrame
qiella dhe hyjt e vrame
një ngjarje te trishtueme pane:
Hije... jo! por një grue
me ftyre te zbete edhe me sy
te zez si jeta e saj,
me buzen te vyshkuna ne vaj,
me plage ne gjoks e stolisun
me veshje dhe me shpirt te grisun,
me hije grueje,
një kens këso botë,
një fantom ujë
vallzonte valle ne rrugë te madhe.
Dy hapa para, dy hapa mbrapa
me kambe te zbathun,
me zemër te plasun.
Dy hapa djathtas, dy hapa majtas,
me floke te thime,
me ndjesi te ngrime.
(Dikur,
kur gjit' e saj me kreni
shpertheheshin n'arome,
kur ish e njome
atëherë e dashunojshin shum zotni.
E sot?)
Jeta e saj është kjo vall' e cmendun
ne rrugat e qytetit tonë,
një jetën e fikun, një jetë e shterun,
shpin i molisun, zemër e therun,
një za vorri, një jehone
qe vallzon naten vonë
nëpër rrugat e qyteti tonë.