10 të pafajshëm, 99 vjet burg në total dhe 40 milionë lekë gjobë, si dhe dënime sporadike për ish-zyrtarë të ushtrisë dhe të Ministrisë së Mbrojtjes me ndalime me afat nga 1 vit deri në katër të ushtrimit të detyrës në funksione shtetërore. Ky është bilanci i vendimit të Gjykatës së Shkallës së Pare, për të akuzuarit per tragjedine e Gerdecit.

Ish-drejtori i MEICO-s u shpall fajtor per shkelje te rregullave ne pune, shkaterrim te prones, shperdorim te detyres dhe i pafajshem per falsifikim dokumentash, si dhe iu pushua akuza per shperdorim detyre ne bashkepunim. Ne total Ylli Pinari u denua me 18 vjet burg dhe ta vuaje heqjen e lirise sipas gjykates ne nje burg te sigurise se zakonshme.

Dritan Minxolli, ish-drejtori i fabrikes se demontimit u denua me 18 vjet burg, mes te cilave perveç shkeljes se rregullave ne pune edhe per prodhim dhe te municioneve dhe armembajtje pa leje. Mbikeqyresi i MEICO-s, Sokol Ngjeci u denua me 10 vjet burg per shkaterrim prone dhe shperdorim detyre.

Nderkohe qe administratori i "Albademil", Mihal Delijorgji u denua me 10 vjet burg, per shkelje te rregullave te lendeve plasese dhe iu pushua akuza e shkaterrimit te prones. Per asnjerin prej ketyre te pandehurve gjykata nuk e permendi akuzen e prokurorise, per vrasje per shkak te cilesive te veçanta.

Nga ushtaraket e larte ai qe mori me shume denim eshte ish shefi i Shtabit te Pergjithshem Luan Hoxha, i cili denua me 6 vjet burg nga 8 qe kishte kerkuar prokuroria, si dhe ndalim te te drejtes per te ushtruar detyra shteterore per kater vjet. Luan Hoxha, prej janarit te 2012 është larguar nga Shqipëria dhe jeton bashkë me familjen e tij ne SHBA.

Zevendesshefi i Shtabit te Pergjithshem Agim Lala u deklarua i pafajshem. Ish-komandanti i Forces se Bashkuar Shpetim Spahiu u denua me kater vjet burg, por ky denim sipas gjykates i pezullohet me denim ne prove, ndersa ish-komandanti i Brigades Mbeshtetese Zija Bahja,u shpall i pafajshem sipas gjykates. Pafajesi moren edhe Rezart Tershana, Adriatik Mema, ish- sekretar i pergjithshem ne Ministrine e Mbrojtjes, Juliana Margariti, Besnik Dauti, Agim Babameto.

Nderkohe qe shoqeria "Albademil" u shpall fajtore dhe u denua me 25 milione leke gjobe, si dhe ndalim te te drejtes per te marre pjese ne prokurorime publike dhe per te ushtruar lejen e demontimit per 10 vitet e ardhshme. Vendimi u prit me kundershtime nga familjaret e viktimave. Zamira Durda, gruaja qe ka humbur nje femije ne kete tragjedi dhe qe u shnderrua ne simbolin e protestes per 4 vite me radhe shpertheu ne akuza kunder gjykates. Gruaja mbajti te bllokuar per disa minuta deren e gjykates, duke mos lene askend qe te dilte.

Me pas Zamira tentoi te takonte gjyqtaret qe dhane vendimin, por u ndalua nga policia. Gjate procesit ra ne sy prania e policise, e cila ishte kerkuar per te parandaluar ndonje reagim nga familjaret e 26 personave qe mbeten te vrare ne tragjedine e 15 marsit 2008.

“Gerdeci”, 4 vjet telenovelë

Më 15 mars 2008, e shtunë, ora 11 e 43 minuta. 400 ton municione shpërthyen në punishten e demontimit të armëve në Gërdec, një fshat 13 kilometra nga kryeqyteti shqiptar, duke shkaktuar 26 të vrarë e 300 të plagosur.

Perimetri i vatrës së shpërthimit ishte 3.5 kilometra, ndërsa zona e kraterit 18 hektarë. Zona që ndjeu ndikimin maksimal të këtij shpërthimi shkoi deri në 3 mijë hektarë përreth punishtes së Gerdecit, ndërsa tronditi mijëra banorë.

Lëkundjet që shkaktoi në tokë u llogaritën të ishin ato të një tërmeti 4 ballë. Jo vetëm opozita, e cila ndërmori protesta të fuqishme në 1-vjetorin e tragjedisë, por edhe mazhoranca, premtoi se do të kishte një proçes gjyqësor të drejtë.

Deri në 15 mars 2009, ditë kur nisi aventura e proçesit gjyqësor, të gjithë prisnin me sy nga drejtësia. Në bankën e të akuzuarve u përfshinë jo vetëm pronari, administratori, drejtues të demontimit, por edhe gjeneralët që drejtonin ushtrinë shqiptare deri në 15 mars 2008.

Por gjyqi i Gërdecit do të haste në një zvarritje të pafund. E gjatë këtyre zvarritjeve, ku dominonte mungesa e mbrojtësve, edhe katër të pandehurve që ndodheshin në burg, Pinari, Minxolli, Delijorgji dhe Ngjeci, u përfunduan afatet e paraburgimit.

Gjykata e Lartë kërkoi lirimin e tyre e detyruar pasi vetë gjyqtarët në një çështje kaq sensitive, kryen pushime të gjata verore duke i dhënë përfundimisht të drejtën të pandehurve ta linin qelinë e burgut 313.

Të gjithë të pandehurit kanë patur një kërkesë të vazhdueshme, ajo që nuk u realizua asnjëherë: Riekspertimin e shkaqeve se përse ndodhi Gërdeci; sjellja në proçes e Patrick Henry, njeriut që edhe në përfundim të këtij proçesi asnjëherë nuk u zbulua se çfarë roli kishte në tragjedi.

Pavarësisht 300 dëshmitarëve që solli akuza, nga të cilët prej disave hoqi dorë, proçesi u fokusua më shumë në gjendjen emocionale të të dëmtuarve sesa për t’i rënduar të pandehurit ligjërisht.

Por brenda të pandehurve gjithmonë kishte konflikte, mes civilëve dhe ushtarakëve, ku fatura e përgjegjësisë nuk caktoi përfundimisht se kush ishin direkt njerëzit që për shkak të shkeljeve të rregullave me lëndët plasëse, punësimit të punëtorëve të pakualifikuar dhe të të miturve, apo depozitimit të qindra tonelatave me barut në fabrikë, shkaktuan tragjedinë.

Me 186 seanca gjyqësore, i etiketuar shpesh si telenovela apo seriali “Gërdeci”, verdikti i shkallës së parë nuk dha asgjë nga ajo që pritej. Jo për shkak të sasisë së dënimeve dhe 10 pafajësive, por për paqartësitë e këtij vendimi që për disa akuza, të cilat përplasen me njëra-tjetrën, lë shtegun e hapur që në Gjykatën e Apelit telenovela të vazhdojë.