Shume fjale qe ne i perdorim ne komunikimin tone vijne nga njerez te historise dhe lidhem drejtpersedrejti me jeten apo veprimtarine e tyre. do te doja qe kush di apo i ka rastisur te gjeje prejardhjen e fjaleve te tilla le te na i komentoje :



1. SADIZEM

Vjen nga Donatien Alphonse Francois ( i njohur si Markezi i Sades) (1740-1814) shkrimtar dhe ushtarak frances. Kariera e tij si oficer i kavalerise u nderpre nga burgime te zgjatura per shkak te mizorise se tij te pangopshme. Gjate kohes ne burg shkruajti nje sere veprash te hollesishme seksuale mes tyre : "Les 120 Journees de Sodome", "Justine" etj. Fjala sadism e ka origjinen pikerisht nga emri i tij duke iu referuar praktikave seksuale mizore te cilat ai pershkruan.


2. Fuchs
(fuks-fjale qe ne shqiptaret e perdorim per te share ne kuptimin spiun)

origjina nga Klaus Fuchs (1911-1988) fizikant anglez i lindur ne gjermani. Fuksi ishte nje komunist qe shkoi ne Angli per ti shpetuar persekutimit nazist. Gjate viteve 1940 u kaloi informacione sekrete Bashkimit Sovietik per bomben atomike pasi ishte anetar i grupit te shkencetareve qe u moren me shpikjen e bombes atomike. Pas burgimit ne vitet 1950-1959 u kthye ne Gjarmanine Lindore.

3. NAPOLON

monedhe floriri 25 frangshe qe u hodh ne perdorim gjate sundimit te perandorit francez Napolon I (1769-1821)

4. SANDWICH


John Montague, konti i IV i Sandwich (nje qytet ne jug lindje te Anglise) (1718-1792) thuhet se hante ushqimin ne kete menyre, per arsye qe te mos largohej nga tavolina e lojes.


5.Hamburger


Origjina e ketij lloj ushqimi eshte akoma e debatuar. Sipas disa historianeve ky lloj ushqimi dhe fjala vete vijne nga qyteti Hamburg i Gjermanise. Disa kohe perpara (nuk e di kur) qytetareve te Hamburgut i pelqente te hanin copa mishi derri te pjekur te futura ne simite. Me kalimin e kohes mishi filloi te grihej per te na dhene hamburgerin e sotem.

Disa te tjere mendojne se origjina e ushqimit vjen nga qyteti Seymour ne shtetin Wisconsin te Amerikes. Nje nga tregtaret e ketij qyteti filloi te shiste mish te grire ne forme topi (si qofte) te skuqura. Kjo nuk zgjati per shume kohe sepse ishin te veshtira per tu ngrene duke ecur. Si rezultat ky tregtar vendosi te bente hamburgerat e sheshte dhe ti shiste me simite.

Fakt interesant per hamburgerin: Gjate luftes se pare boterore, si rezultat is antipatise publike per gjermanine, hamburgerat filluan te quheshin salisbury stakes ne Amerike.

6. ALGORITMA
Vjen nga al-Khwarizmi (shek. IX), matematikan arab, i cili hodhi bazat e Matematikes se sofistikuar qe me pas u zhvillua nga Perendimi. Ne frengjisht, "alogorismé", sistemi inumrave arabe.

7. BEGONJA
E ardhur nga Frengjishtja, ne nder te Michel Bégon, governator i Haitit dhe studiues i botanikes.

8. HOLIGAN
Patrick Hooligan: nje hajdut anglez qe ne 1989 vrau nje polic ne Londer.

9. MAZOKIZEM
Leopold von Sacher-Masoch, nje shkrimtar Austriak qe ne romanin e tij flet per kesi ndjenjash.

10.NIKOTINE
Jean Nicot (1530-1600), Ambasador Francez ne Portugali, qe e solli ne France duhanin.

11. SHOVINIZEM
Nicholas Chauvin, ushtar legjendar i ushtrise se Napoleonit

12. ALGJEBRA
E huazuar nga libri i famshem "Kitab al-Xhabr ual-Mukabala" i Matematicenit te famshem al-Khwarizmi (shek. IX). Al-xhabr do te thote: mbledhja e pjeseve te ndara (megjithese jo krejt i sigurte)


13 MAFIA


Eshte fjale arabe dhe do te thote mantel. Saraçinet (arabe) pushtuan ishullin e Siçilise dhe e sollen kete fjale aty. Banoret vendas, siçilianet, gjithmone kishin probleme me qeverisjen arabe dhe organizonin kryengritje te njepasnjeshme, kryesisht per arsye ekonomike. Veshja e tyre dallonte nga nje mantel i purpurt karakteristik per zonen. Pra filluan te identifikoheshin me fjalen MAFIE nga arabet.
Me vone kjo domethenie u tjetersua ne aktivist kriminal banditesk. U mbart ne Sh.B.A nga emigrantet siciliane.

14 VETERAN

Eshte fjale latine. Legjionaret (ushtaret) romake me te zote e më me eksperience shkruanin ne mburojat e tyre "veteranus". Me kete ata shprehinin se jeten e tyre e kishin kaluar neper beteja. Kjo fjale, "veteranus", ka lene gjurme edhe ne gjuhen e sotme shqipe, me mbiemrin "i vjeter"
Sot perdoret per ushtaret e moshuar. (p.sh. veteranet e LNÇ)


15 ALARM

Nga italishtja, “All’arme” – te armët

8. HOLIGAN
Patrick Hooligan: nje hajdut anglez qe ne 1989 vrau nje polic ne Londer.