Ne kete nenforum jane hapur shpesh tema ne lidhje me origjinen tone si popull si dhe jane permendur shkarazi popujt e tjere te Ballkanit. Duke qene se eshte nenforumi i Antropologjise do ishte me vlere te mesonim dicka me shume per popujt qe banojne aktualisht ne Ballkan dhe lidhja e tyre me te kaluaren e larget.
Per kete qellim mendova ta titulloj kete teme Antropologjia e Ballkanit qe te fokusohet vetem ne popujt ballkanike dhe tipare e tyre antropologjike.
Perpera se te filloj shtjellimin e temes dua te sqaroj dicka ne lidhje me terminologjine qe do perdoret ne teme. Duke qene se lidhet ngushte me analizat gjenetike dhe grupimeve te DNA, nengrupeve dhe ndarjes apo markimit gjenetik, shpesh do hasen fjale si HG26 apo HG1 etj apo haplogrup, mtDNA etj. Te gjithe keto terma jane pjese perberese e Antropologjise dhe ne rast se do kete nevoje per sqarime atehere ne fund te pjeses se pare te kesaj teme do mundohem t'i sqaroj. Gjate shtjellimit te pjeses se pare jam munduar te jap disa sqarime por ne rast se me ka shpetuar ndonje detaj atehere mund te drejtohen pyetje per gjera qe jane te paqarta.

Duke qene se eshte diskutuar shpesh per shqiptaret dhe prejardhjen e tyre dhe deri diku tema te tilla jane ngarkuar me fakte, komente dhe argumentime nga anetare te ndryshem, mendova qe temen te filloj me fqinjin tone jugor (nderkohe qe me antropologjine e Ballkanit i referohem kryesisht vendeve fqinje me ne) e me pas te vazhdohet me te tjere. Pra le te hedhim nje sy ne ate qe na thote Antropologjia mbi Greqine dhe greket. Le ta fillojme temen duke shtruar pyetjet:

A jane Greket e sotem ‘ende’ Indo-Europiane? A kane qene ndonjehere?

A jane Greket e sotem ‘ende’ Indo-Europiane? A kane qene ndonjehere?



Greket moderne nuk rrjedhin ne menyre predominuese nga Indo-Europianet.
Eshte qesharake te flasesh nese greket ‘vazhdojne apo jo’ te jene
Indo-Europiane pasi njerezit qe jetonin dikur brenda kufijeve
gjeografike te Greqise nuk kane qene asnjehere me prejardhe dominuese
Indo-Europiane. Sidoqofte aristrokracia e Greqise klasike duhet te kete
rrjedhur nga Indo-Europianet. John V. Day ne shenimet e tij ve ne dukje:

Indo-Europianet shpesh duken sikur kane qene minoritete te vogla ne
vendet ku ata penetruan: Klasa e luftetareve Kelte ne Irlande: patriket
Romake: disa heronj Homerike dhe e ashtuquajtura ‘grek puro’ e viteve te
mevonshme; si dhe Arianet qe luftuan kunder shume vendasve ne Indi.Sipas Petersonit, aristokracia greke ishte e ndare nga ‘shtresa te
ngjashme me kasten... ne klasa me njerez te lire dhe skllever midis te
cilave influenca gjenetike e popullates autoktone gjenetike duhet te
kete predominuar’. (Peterson 1974).
Po ashtu duhet mbajtur ne mend se greket kane 28 % HG9 ( qe eshte nje percaktim Y-chromosome haplogroup J blog
ose kromozoni Y i haplogrupit te tipit ose llojit J i njohur ndryshe si
HG9, Eu9/Eu10.) te Lindjes se Mesme dhe 28 % HG21 Afrikano Veriore.
Pjesa me e madhe e kesaj lashtesie mund te datohet qe nga Neoliti por
eshte kurioz fakti qe RM (ose Racial Myths/Mitet mbi Rracat) nuk e
intepreton kete te dhene ne kuptimin qe greket jane 56% ‘Hamito-Semitik’
dhe si rezultat shume me pak ‘puro’ Europiane. Sic ve ne dukje Day
(2002): “Gjenetikisht popullata greke dhe jugosllave jane midis atyre qe
paraqesin me pak tipare ‘Europiane’’.
Sipas te dhenave te studimeve te fundit ne fakt sugjerohet se pjesa me e
madhe e origjines neolitike ne Greqi perfaqeson nje vershim gjenetik
mbas Neolitit. Greket Aristoi


Pjestare te familjeve aristokrate jane te paraqitur me teprice ne
rradhet e Grekeve te periudhes klasike. Pra kur flitet mbi llojin
rracial te ‘grekeve’ te lashte, eshte shume e rendesishme qe te
konsiderohet lloji rracial i aristokracise. Nga kendveshtrimi fizik
antropologjik kompleksiteti etnik i shoqerise greke gjate mijevjecarit
te pare p.e.s. ‘ndalon’ cdo perpjekje per nje deklarate te pergjithshme
te tipit fizik te bazuar mbi mesataret statistikore te te dhenave qe
kane dale nga materialet e disponueshme skeletore. Nje kaste shtresore
thelbesore e shoqeruar nga principe relativisht strikte te nje kaste
endogame (martese brenda fisit) ndante Eupatridet me prejardhje
Indo-Europiane nga klasa e njerezve te lire dhe sklleverit midis te
cileve influenca gjenetike e popullates ‘Pellazge’ autoktone mund te
kete predominuar. (Paterson 1974)Peterson ve ne dukje se gjuhet IE (qe nga ky moment per fjalen
Indo-Europiane do perdor shkurtimin IE) eventualisht filluan te fliten
nga njerez te ndryshem gjenetikisht dhe ne rrace por ne te njejten kohe
ai sugjeron se:

Gjate rrjedhes se pese ose gjashte mijevjecareve ekspansioni dhe
pushtimi, nje kaste e larte IE gjithnje ne zgjerim padyshim duhet te
kete ruajtur nje vazhdimesi te nje shkalle te larte gjenetike (Pearson,
1974), ndersa i impononin veten e tyre popullatave autoktone. Ata qe
sollen te foluren IE ne territoret e sapo pushtuara u shnderruan ne
klasen sunduese fisnike luftarake sic deshmohet nga konotaciopni
‘fisnik’ per arya ne Indi dhe Persi, ariothez ne Greqi (pra aristokracia) dhe aire
tek Keltet. Dhe ne fakt evidencat tregojne se ne nje fare menyre
pushtuesit arya, art ose aire ruajten principe strikte te endogamise ne
zgjedhjen e grave te tyre zyrtare dhe sidoqofte ndonese ne disa zona ata
duken se ne menyre disproporcionale kane ndikuar fuqishem ne ‘pellgun’
gjenetik te popullates indigjene nepermjet praktikimit te mbajtjes se
nje numri te madh konkubinash, ata ndryshonin nga popujt e Uralit dhe
ato Semitikene kundershtine e tyre per te prodhuar trashegimtare te paligjshem nga martesa dhe per te pranuar statusin social te babait.

Pra deri ne kete pike ne lidhje me pjellen e tyre, ne shoqerine
aristokrate greke si ne shume shoqeri te hershme IE, endogamia strikte e
klasave pushtuese u evidentua nga pohimi qe ‘ne i zgjedhim grate tona
sic zgjedhim kuajt: nga kohezgjatja gjeanologjike’? dhe eshte i njohur
respekti i madh qe greket kishin per kuajt. Sipas Peterson:

Fakti qe emigrantet IE kishin nje koncept te qarte dhe te prere mbi ate
qe konsideronin si nje karakteristike te vecante te tyre fizionomike e
cila duhet te jete ruajtur madje edhe theksuar nga martesat brenda
fisit, eshte evidentuar me bollek ne literaturen Greke. Tek Odisea (XII,
222) kuptojme qe Athina e maskuar pershkruhej si te ishte ‘delikate dhe
tolerante sic jane bijte e mbreterve’, ndersa tek Iliada (II, 26)
Thersites me origjine autoktone pershkruhet si ‘i keq formuar dhe me
koke te deformuar’...Coon permend:

Batakcinjte, karakteret komike, satiret, centauret, gjigandet dhe te
gjithe njerezit e tjere te pakendeshem dhe ata qe nuk mund te admirohen,
shpesh paraqiten ne skulptura dhe ne vizatimet e vazove si fytyre
gjere, hunde te shtypur dhe me mjeker te dendur. Sokrati qe i perkiste
ketij lloji ne menyre keqdashese krahasohej me nje satir. Kjo lloj
fizionomie vazhdon te ekzistoje edhe sot ne Greqi dhe eshte nje
fizionomi e zakonshme Alpine. Ne skeletet e hershme te gjetura kjo
tregohet nga kafka brakiocefale.
Sokrati, djali i nje skulptori dhe nje mamie, nuk ishte nje aristokrat.
Fakti qe ky lloj fiziku percmohej nga aristokracia tregon se vete
aristokracia nuk ishte e llojit Alpin, me siguri jo Alpine e perzjere.
Coon po ashtu thekson se “Lloji rracial te cilit i perkiste Sokrati [nje
lloj rrace qe nuk favorizohej nga elita IE] sot eshte lloji rracor me i
rendesishem ne GreqiPeterson vazhdon:

...si nje suplement i fuqishem i studimit te mbetjeve te paplota
skeletore... perdorimi i mundshem i nje analize te detajuar mbi
portretet e mbijetuara greke, skulpturat dhe gdhendjet e te gjitha
llojeve, te klasifikuara sipas prejardhjeve te verifikuara historike,
tribale dhe familjare te individeve te paraqitur. Nje klasifikim i tille
behet shume i rendesishem nen kendveshtrimin e e pranuar gjeresisht qe
gjate mijevjecareve p.e.s. popullata e Egjeut mbetet e ndare nga nje
numer ndarjesh te izoluara gjenetike ne vend qe te perfaqesojne nje
popullate homogjene Mendeliane.

Greket qe tregohen me siper, pasardhes te familjeve te lashta aristokrate, paraqesin te dhena fizionomike IE. .Ska nevoje te permendet por ne ditet e sotme eshte me e mundur te
shohesh nje rrace te tille ne Angli apo Suedi sesa ne Greqi. Coon
afirmon:

...mbasi shikon bustet portret te Athines dhe maskat prej argjili te
Spartaneve, impresionohesh nga ngjashmeria e tyre me Europiano
Perendimoret e sotem. Kjo ngjashmeri behet me e paket ne artin Bizantin
ne te cilin jane te pranishem me shume fytyrat e Lindjes se Aferme; por
Bizantinet jetuan ne pjesen me te madhe jashte Greqise.
Peterson raporton se ‘gjate periudhes se dominimit Romak... aristoit e
vjeter te prejardhur nga perendite ishin virtualisht te zhdukur’.

Angel (1945) konfirmon pranine e llojit Nordik-Iranian midis pushtueseve
te Epokes se Hekurit te Greqise dhe vazhdimesise se tyre si minoritet
ne Athinen e Koheve Klasike. Te dhenat e tij po ashtu sugjerojne pranine
e lidhjes se llojit Nordik me Nordiko-Alpinet midis pushtuesve te
Epokes se hershme te Bronzit dhe sic Angel permend me tej nje rrace te
me vonshme Helladike-Nordiko-Iraniane-Mycenaean Athinase qe ‘pa shume
dyshim... ishte luftetare’. Lloji Nordiko-Iranian ka qene i pranishem
edhe ne kohet e vona helenike. Demosteni (fotoja ne fund te faqes) trashegoi 84.000 dhrahmi nga babai i
tij prona e te cilit ‘na jep disa ide mbi pronat e 300 qytetareve me te
larte ne shekullin e katert’ (Webster 1973,44). Ne kontrast,
‘nentedhjet per qind e qytetareve kishin nje te ardhur prej 180-480
dhrahmi’, dhe ‘qytetaret, metikset (metikset ne Greqine e Lashte kane
qene qytetare te dores se fundit, ata qe nuk kishi asnje te drejte
civile ne jeten e vendit dhe konsideroheshin si te huaj dhe te ardhur)
dhe klleverit punonin bashkarisht ne minierat e argjendit dhe paguheshin
ne te njejten menyre’ (46)
Shtresa e ulet e qytetareve ka gjasa te kete qene me origjine autoktone
(dhe jo IE). Shifra 317 p.e.s. e pranuar me konsensus per Athinen tregon
12.000 qytetare ne klasat e uleta (thetet), 8.000 te klases se mesme
(hoplitet) dhe 1.000 ne dy klasat me te larta. Klasat e larta ishin te
dominuara ne numer nga qytetaret e tyre, pra sklleverit dhe metikset.

Aristokracia ishte nje segment i vogel dhe i izoluar i popullsise dhe
shume familje aristokrate praktikonin kremimin (djegien e trupave) ‘deri
ne periudhen Klasike’ (Peterson 1974) duke e kufizuar me rreptesi
panevojshmerine e evidencave skeletore ne diskutimin e llojit rracor te aristrokracise. Por evidenca e permendur me siper eshte konsistente me
idene qe lloji Nordik duhet te kete perfaqesuar gjeresisht
aristokracine, sic sugjerojne dhe vete portretet.

Aksidentalisht vete praktika e kremimit ne vetvehte eshte nje e dhene.

...kremimi... ishte i asociuar me popullatat pastoralo-nomade Nordike
per te cilat shpirti duhet te sillet i lire ne vdekje ashtu si dhe ne
jete. Si rezultat futja ne perdorim e kremimit ne Greqi eshte
konsideruar nga shume studiues si nje tregues i ardhjes se popullates se
re Nordike dhe nomade... (Hall 1997, 116)

Ska rendesi nese kremimi u prezantua nga ndonje ‘element verior’ i
panjohur dhe i gjeneralizuar si i tille, ose ne menyre specifike nga
‘pasardhesit Doriane te praktikave te kremimit te popullates
Zjarrperdoruese qe banonin ne Iliri dhe Bosnje ne Periudhen e Bronzit te
Vone’ (Hall 1997, 116-117), eshte e qarte se kremimi sic eshte
praktikuar nga aristokracia greke e ka origjinen e tij tek Nordiket. Pigmenti


Ne lidhje me pigmentin, Coon (1939) thote:

Literatura greke dhe arti grek na japin evidenca te bollshme mbi
pigmentin dhe karakteristikat e fytyres te banoreve te lashte te
Eladhes. Perendite e Olimpit, paraardhesit e gjysem-heronjve ne pjesen
me te madhe te tyre ishin bjonde, lekurbardhe dhe floke te verdhe.
Athina kishte sy gri. Ndersa Poseidoni ishte me floke te zeze. [Shenim:
Poseidoni e ka prejardhjen nga nje perendi Mesdhetare pre IE]. Nese do
besonim Homerin, keto perendi ishin paksa te ndryshme nga pasardhesit e
tyre heronj, shumica e te cileve ishin lekurebardhe dhe floke verdhe. Day (2002) zbulon se:

Informacioni i vlefshem mbi greket e vertete dhe jo ata te fantazise
vjen nga Polemoni, shkrimtari i dyte per nga rendesia mbi fizionomine i
cili ka shkruar ne shekullin e dyte e.s. Polemoni shpjegon se ‘Greket
puro’ te kohes se tij kane lekure te celet, floke te kuqe dhe ngjasojne
me njeriun e prirur ndaj letersise dhe filozofise i cili ka lekure te
celet dhe floke te celet. Polemoni mund te kete arritur ne keto
perfundime nga Pseudo-Aristoteli, fizionimisti me i rendesishem grek i
cili ne shekullin e trete p.e.s. deklaroi se mashkulli me perfekt eshte
luani me krifen e tij te celet.

Sipas Angel, ‘Nordik-Iranianet ishin te gjate dhe muskuloze, me faqe te
fuqishme dhe ka mundesi qe ne rradhet e tyre te perfshiheshin dhe floke
kuqerremtet, sy bojqielli, gri si dhe floke verdhe dhe kafe.’ Po ashtu
Angel permend ‘nje ngjashmeri te dukshme’ te ketij lloji ‘me
anglo-saksonet’ dhe pjeserisht me ‘veriperendimoret fqinje te ketij lloji grek’.

Greket moderne jane ne menyre tronditese floke zinj dhe shume rralle me lekure te celet. Fotot e meposhtme i perkasin disa pjestareve te aristokracise greke dhe personazhe te njohura te antikitetit.

A kane ndryshuar greket qe nga lashtesia?


Natyrisht. Aristrokracia e vjeter, pergjegjese per shumicen e
madheshtise se Greqise e Lashte, sigurisht qe nuk ekziston me. Kjo ne
vetvehte eshte mjaftueshmerisht nje ndryshim shume i madh. Edhe vete
fshataret kane ndryshuar ndonese debati i shkalles se sakte te
prejardhjes se grekeve te sotem ne krahasim me ata te lashtesise vazhdon
te mbetet i hapur.

Te gjithe kane dijeni mbi influencen e madhe te Shqiptareve ne Greqi. Sic thote Paul Theroux:

Greket nuk kane patur ndonje interes mbi te kaluaren e tyre deri ne
momentin qe Europianet filluan te behen zbulues entuziaste dhe germues
te rrenojave te tyre. Dhe ne fakt pse duhet te kishin interes ata?
Greket nuk ishin Greke por pasardhes te peshkatareve sllave dhe popujve
te tjere qe u dynden vone dhe qe nuk kishin kurrefare interesi ne
shtyllat e thyera dhe tempujt pervec tokave ku te grumbullonin bagetite e
tyre. (Shtyllat e Herkulit, 315-316)Duke konsideruar levizjet e medha te grekeve ne Anatolia gjate epokes
Bizantine si dhe spostimet e popujve lindore drejt Ballkanit qendron
gjithmone nje mundesi qe Nje Turk te kete me shume prejardhje nga greket
e lashte sesa nje grek modern. Dhe po ashtu ka gjithmone nje mundesi te
nje kontributi Turk ne ‘pellgun’ gjenetik te grekeve te sotem.

Ne Greqi ka patur nje vershim gjenetik nga Negroidet dhe Mongoloidet, ne
ate sasi saqe sot eshte e veshtire ta percaktosh. Sidoqofte pervetesimi
i geneve nga Lindja e Aferme dhe Afrika Veriore ka mundesi te kete
ndodhur ne nje shkalle me te gjere sesa pervetesimi i geneve jo
kaukazoide (njeriu i bardhe): dhe kjo perzjere me e vonshme jo Europiane
kaukazoide mund te jete shume me domethenese se perzjerja jo kaukazoide
kur behet fjale per ndryshimet ne karakterin rracial te kombit Grek.
Richards (2002) gjenj nje ‘frekuence shume te larte (~20 %) te nje
rrjedhje te vonshme genesh ne Europen Mesdhetare Lindore.Ne kete foto behet krahasimi i nje greku te lashtesise me grekun tipik te diteve te sotme.

Lindja e Aferme formon nje grup te qarte, shume te ndryshem nga
Europianet. Popullatat e Mesdheut Qendror dhe Lindor, sebashku me
Europen Juglindore ndonese te pozicionuara me afer me popullatat e tjera
Europiane po ashtu tregojne afersi me Lindjen e Aferme ndersa Europa
Mesdhetare Perendimore grupohet me Europen Qendrore dhe ate Veriore...
Vecorite juglindje-veriperendim ne piketimin klasik te frekuencave eshte
interpretuar me ndihmen e evidencave te radiokarbonit, si nje
perfaqesim i nje difuzioni domethenes te komuniteteve agrare te Lindjes
se Aferme ne Europe gjate Neolitit te Hershem (Sokal 1991;
Cavalli-Sforza 1994). Sidoqofte struktura ne frekuencat e haplogrupit
mtDNA qe shohim ketu indikojne nje ngjashmeri midis Europianeve dhe
atyre te Lindjes se Aferme, sidomos ne Europen Juglindore dhe pergjate
Mesdheut ndersa evidencat arkeologjike tregojne se ekspansioni kryesor
agrokultural ndodhi ne Europen Qendrore (Bogucki 2000; Prince 2000). Pra
duket qe eshte jo bindes fakti qe struktura e frekuencave te haplogrupit mtDNA te jene gjeneruar kryesisht nga nje ekspansion Neolitik...

Pjesa e dyte e PC e variacionit te kromozonit Y llogaritet si 26 % e
vete variacionit dhe grupohet me shumicen e rrajoneve te Europes ne nje
pol ndersa grupon ate te Lindjes se Aferme ne tjetren, me Mesdheun
lindor dhe qendror, Europen Mesdhetare midis dy poleve. Kontribuesit
kryesore te gradienteve jane haplogrupi E dhe J (ish haplogrupet 21 dhe
9, dy te cilet jane shume frekuent ne Lindjen e Aferme) dhe perseri R*
dhe N3 (te dy te cilet jane me frekuente ne Europe). Kjo ndikon ne nje
vershim gjenetik nga Lindja e Aferme sic sugjerohet nga te dy,
Cavalli-Sforza (1994) dhe Semino (2000). Haplogrupi J ne Europe
interpretohet ne menyre me specifike nga Semino (2000) si nje rezultat i
shperndarjes Neolitike. Sidoqofte eshte interesant fakti qe haplogrupet
E dhe J peseri jane me frekuente pergjate brigjeve Meshdetare dhe
pakesohen ndjeshem ndersa spostohesh drejt Europes Qendrore ku te dhenat
arkeologjike na tregojne se aty ndodhi ekspansioni me i madh agrar. Analizat thelbesore te mtDNA ne Europe (Richards 2000) sugjerojne nje
shpjegim te mundshem te kesaj strukture: ka mundesi te jete per shkak te
nje vershimi substancial (post-Neolitik) ne vend te nje ekspansioni te
vetem Neolitik. Keto analiza te mtDNA te cilat jane bazuar ne krahasimin
e llojet e sekuencave perputhese (ndermjet haplogrupeve) midis
Europianeve dhe Lindjes se Aferme, sugjerojne se se nuk ka patur nje
korrelacion nje me nje midis migrimeve dhe ndryshimeve te medha.
Analizat per Europen Mesdhetare Lindore indikojne nje frekuence shume te
larte (~20 %) te nje vershimi te vonet gjenetik e krahasuar kjo me
vetem ~10 % te atij Neolitik. Angel (1945) shikon evidenca te nje prirje emigrimi qe vazhdon nga koha e
Romakeve ne ate te Bizantit dhe me vone, gje qe solli elementat
Mesdhetare, Europiane Alpine dhe Armenoide [nga Lindja e Aferme]
nepermjet detit dhe [sllavo folesit ne kohen e Bizantit] elementat
Alpine dhe Dinarike nga veriu. Angel po ashtu beson se ne kohet Klasike
Athina absorboi nje numer te madh popullate sklleverish dhe metiksesh.
Natyrisht qe ‘pellgu’ gjenetik grek ka pesuar nje influks te
konsiderueshem nga jashte, gje qe ka kuptim po te bazohesh ne
vendndodhjen e Greqise dhe historine e saj. Angel perpiqet qe te veje ne
dukje vazhdimesine e banoreve te Athines por eshte e veshtire te gjesh
kete vazhdimesi tek popullata origjinale Mesdhetare e cila sot eshte
brakiocefalike dhe gjeresisht Alpine dhe ku nje element i vogel i
rendesishem rracial i koheve me te hershme ne esence eshte zhdukur
teresisht. Duhet kuptuar qe kur Angel flet per ‘vazhdimesi’ ai ka
parasysh qe ndryshimi rracial ne Greqi ka ndodhur me shume gradualisht
sesa menjehere. Ne kete kontekst kuptimi eshte i njejte po te themi ne
lidhje me ‘vazhdimesine rraciale’ te Arabeve ndersa absorboheshin
gradualisht nga numri i madh i sklleverve te sub Sahares.