Kitara dhe historia e saj

Kitara është një instrument muzikor i familjes kordofone. Kitara standarde ka gjashte tela, por edhe kitarat me kater, shtatë, tete, nënte, dhjete, njëmbëdhjete, dymbëdhjetë, trembedhjete dhe tetembedhjete tela jane ne dispozicion. Dy familjet kryesore te kitares jane kitarat elektrike dhe kitarat akustike. Tre lloje kryesore te kitares akustike jane kitare klasike (me fije najloni), kitare me tela celiku dhe kitare archtop.
Kitarat jane njohur si nje nga instrumentet kryesore ne flamengo, jazz, blues, country, mariachi, rock dhe shume forma te tjera te popit. Ato mund te jene gjithashtu nje instrument solo klasik. Kitarat mund te luhen akustikisht, toni eshte i prodhuar nga dridhje te telave, qe perforcohen nga organi i kitares, i cili eshte si nje dhome te madhe brenda se ciles tingujt perplasen dhe pasqyrohen, ose ato mund te mbeshteten ne nje perforcues, qe mund te manipuloje ton elektronike. Kitara e tille, elektrike, u fut ne 1930, dhe ajo ka vazhduar qe te kete nje ndikim te thelle ne kulturen popullore qe nga atehere.
Kitarat tradicionalisht kane qene ndertuar drureve te llojeve te ndryshme dhe telat ishin me zorre te kafsheve, apo me shume kohet e fundit, me/ose tela najloni apo çeliku. Kitarat jane bere dhe jane riparuar nga luteret.

Muzika tradicionale popullore spanjolle flamenko nuk do të ekzistonte pa kitarrë. Muzika amerikane bluz nuk do të ishte njëlloj pa tingujt e trishtuar të kitarës. Dhe muzika rok nuk do të ishte e mundur pa këtë instrument.

Ekspertët e muzikës ende nuk bien dakort për vendin ku është luajtur kitarra për herë të parë. Disa ekspertë thonë se një instrument i ngjashëm me kitarrën luhej në Egjipt para më shumë se një mijë vjetësh. Ndërsa të tjerë thonë se paraardhësja e kitarrës moderne erdhi nga Persia në Spanjë diku rreth shekullit të 12-të. Kitarra vazhdoi të zhvillohej si instrument në Spanjë. Rreth shekullit të 17-të ajo u bë e ngjashme me instrumentin që njohim ne sot.
Shumë muzikantë të famshëm i kanë rënë këtij instrumenti. Violinisti i famshëm italian Nikola Paganini luante në kitarrë dhe kompozonte pjesë për këtë instrument në fillim të shekullit të 18-të. Franc Shubert e ka përdorur kitarrën për të kompozuar disa nga pjesët e tij më të njohura. Në kohët moderne, kitarristi spanjoll Andres Segovia e bëri këtë instrument shumë popullor.

Një lloj muzike e luajtur me kitarrë u zhvillua në pjesën jugore të Spanjës, Adalusia. Ajo lidhet gjithmonë me kitarrën spanjolle dhe quhet Flamenko. Karlos Montoja ishte një cigan spanjoll. Kjo është kënga Jerez e muzikës Flamenko.

Në vitet 1930, Les Paul filloi të eksperimentonte për krijimin e kitarrës elektrike. Ai arriti të krijonte trupin e kitarrës elektrike më 1946. Dhe Kompania e Kitarrave Gibson filloi të prodhonte kitarrën e saj të famshme Les Paul më 1952, e cila pati një ndikim të madh në muzikën popullore. Kitarra elektrike ka të njëjtën formë dhe gjashtë tela sikurse kitarra tradicionale, megjithatë ajo lëshon tinguj mjaft të ndryshëm.

Les Paul bëri disa inçizime të famshme përmes të cilave e nohu publikun me muzikën e tij. Aty përfshiheshin pjesë ku Paul luante deri në gjashtë pjesë muzikore në të njëjtën kohë. Kënga “Meet Mister Callaghan” ishte kënga e pestë më popullore në Shtetet e Bashkuara në vitin 1952.

Kitarra ka qenë gjithmonë shumë e rëndësishme për muzikën bluz. Kitarra elektrike Les Paul bëri të mundur krijimin e muzikës moderne bluz. Ka pasur edhe shumë kitarristë të njohur të kësaj rryme muzikore. Megjithatë, ekspertët e muzikës thonë se të gjithë kitarristët e muzikës bluz krahasohen gjithmonë me një njeri dhe kitarrën e tij të famshme. Dhe ai është B.B. King. Çdo fans i bluzit e di se B.B. King ia vuri emrin kitarrës së tij Lucille. Kjo është kënga “The Thrill is gone” ku B.B. King luan kitarrën e tij Lucille.
Kitarra e madhe dhe e zezë Lucille e B.B. Kingut ka një rëndësi të veçantë për muzikën amerikane. Vizitorët mund ta shohin këtë kitarrë në muzeun e muzikës rok and soul në Memfis të shtetit Tenesi. Ky muze është i vetmi jashtë kryeqytetit Uashington dhe Nju Jork i administruar nga Instituti Smithsonian.

Kitarra tjetër e famshme e muzikës amerikane e ka emrin Triger. Ajo i përket yllit të muzikës kantri Willie Nelson. Kitarra e tij është po aq e famshme për muzikën kantri sa ç’është Lucille për muzikën bluz.

Trigger është faktikisht një kitarrë shumë e shëmtuar. Ajo duket si një intrument i vjetër dhe i prishur që dikush e ka hedhur tutje. Disa njerëz të famshëm kanë shkruar emrat e tyre aty. Aty mund të shihet një vrimë e madhe dhe kitarra duket e dëmtuar rëndë. Por vrima, emrat dhe shënimet e tjera duket se vetëm ia shtojnë bukurinë tingullit të saj. Kjo është kënga Angle Flying too close to the ground e Willie Nelson.

Shumë muzikantë të rok n’ rollit i bien shumë mirë kitarrës. Një nga më të mirët është Çak Beri. Metoda e Berit dhe loja e tij e shpejtë në kitarrë ishte shumë e famshme në fillimet e muzikës rok. Ai ende ka ndikim të madh në muzikën rok and roll. Një nga hitet e Çak Berit “Johnny B. Goode” flet për një kitarrist dhe u inçizua në vitin 1957.

Llojet e kitarrave janë po aq të ndryshme sa ç’janë edhe muzikantët. Dhe ne po ju lëmë nën tingujt e këngës Bamboleo, një përzierje e kitarrës tradicionale spanjolle me pak xhez, bluz dhe tinguj të muzikës latino, të luajtur nga Jose Feliciano.

L. I. (VOA)

Para zhvillimit te kitares elektrike dhe perdorimit te materialeve sintetike, kitara ishte percaktuar si nje instrument qe ka "nje kohe, qafe, banese druri, brinje, dhe nje prapasheshte, me shpesh me anet jo te perkulura", termi i perdorur per t'iu referuar nje numri te instrumenteve te tille te nderlidhur qe jane zhvilluar dhe perdorur ne te gjithe Evropen ne epoken moderne. Disa lloje te kitarave, te cilat jane vete ne lidhje me keto instrumente Evropiane, e kane origjinen ne Amerikat. Origjina e instrumenteve me tela njiheshin edhe ne Azine qendrore dhe Indi. Per kete arsye kitarat bashkekohore jane te lidhura me instrumente nga keto rajone, duke perfshire tanburin, setarin dhe sitarin, nder te tjera. Perfaqesimi me i vjeter ikonografik i nje instrumenti I njohur deri me sot,I cili shfaq tiparet thelbesore te nje kitare, eshte nje gur 3.300 vjeçar gdhendje e popujve te lashte qe jetonin ne Turqine e sotme.

Fjala moderne, kitare, u adoptua ne anglisht nga spanjishtja, Guitarra (Gitarre gjermanisht, frengjisht Guitare), huazuara nga "qitara" mesjetare e Andaluzise Arabike, qe rrjedh nga cithara latine, e cila nga ana tjeter erdhi nga fjala greke kithara, nje pasardhes i sihtarit te vjeter persian (Tar do te thote ne persisht tel).

Kitare rrjedh nga cithara romak e shpene nga romaket ne Hispania rreth 40 pas KriKrishtit, dhe u adaptua dhe zhvillua me tej me ardhjen e udit me kater tela, te sjelle nga mauret, pas pushtimit te tyre te Iberi ne shekullin e 8. Gjetke ne Evrope, luti indigjen me gjashte tela, skandinav, fitoi popullaritet gjate mesymjes ne te gjithe kontinentin nga Vikinget. Ne 800 pas Krishtit, heroi Gunther (i njohur edhe si Gunnar), ka luajtur nje lahute me gishterinjte e tij sikur po “vriste nje gjarper”, ne legjenda e Siegfried. Me 1200 pas Krishtit, : “kitara” me kater tela kishte evoluar ne dy lloje: Guitarra moresca (kitare maure) e cila kishte prapa nje forme te rrumbullakosur, tastiere te gjere dhe disa vrima nga dilte muzika, dhe Guitarra Latina (kitare latine) e cila I ngjiste kitares moderne me nje dhome dhe nje qafe te ngushte. Ne shekujt 14 dhe 15 termat "moresca" dhe "Latina" u hoqen dhe keto instrumente u quajten thjesht kitarat.Vihuela spanjisht ose (ne italisht) "viola da mano", si nje kitare, instrument i shekujve 15 dhe 16, eshte konsideruar shpesh te kete nje ndikim te madh ne zhvillimin e kitares moderne. Ajo kishte gjashte kurse (zakonisht), akordimin si lahute dhe nje trup si kitare. Kjo ishte edhe me e madhe se kitarat bashkekohore me kater kurse. Deri ne fund te shekullit te 15 disa vihuelas filluan te luheshin me nje hark, duke çuar ne zhvillimin e violes. Deri ne shekullin e gjashtembedhjete te ndertimit vihuela kishte shume te perbashketa me kitaren moderne, me vet nje brinje te lakuar, se sa me violat, dhe me shume si nje version me i madhe se kitarat bashkekohore me kater kurse. Vihuela e gezoi vetem per nje kohe te shkurter popullaritetin ne Spanje dhe ne Itali gjate nje epoke e dominuar kudo ne Evrope nga lahuta, dokumenti i fundit muzikor per kete instrument i takon vitit 1576. Nderkohe kitare baroke me 5 kurse, i cili u dokumentua ne Spanje nga mesi i shekullit 16, ka gezuar popullaritet, sidomos ne Spanje, Itali dhe France nga fundi i shekullit te 16 te mesi i shekullit 18. Per çudi, ne Portugali, fjala vihuela perdorej per te referuar kitares, ndersa Guitarra nenkuptonte kitaren "Portugeze", nje loj cittern-i.
Artikulli kryesor: Kitara akustike.

Ka disa nen-kategori te dukshem brenda grupit kitare akustike : kitarat klasike dhe kitarat flamengo ; kitarat me tela çeliku, te cilat perfshijne kitarat me pjesen e siperme te rrafshet, ose kitare "country" ; kitarat me dymbedhjete tela, dhe kitare me pjesen e siperme te larte. Grupi I kitarave akustike perfshin edhe kitarat e paamplifikuara, projektuar per te luajtur ne regjistra te ndryshme, te tilla si kitare bas akustike, e cili ka nje rregullim te ngjashem me ate te kitares bas elektrike.
Kitarat Barok dhe te Rilindjes

Keto jane paraardhesit te kitares moderne klasike. Ato jane ne thelb te vogla dhe me delikate se kitara klasike, dhe gjenerojne nje tingull shume me te qete. Telat jane te çiftezuar ne kurse si ne kitarat moderne me dymbeshjete tela, por ato kane vetem kater ose pese kurse te telava dhe jo gjashte. Ato ishin me te shpesh perdoren si instrumente ritmi ne ansamble sesa si instrumente solo, dhe shpesh mund te shihet ne kete rol ne shfaqje muzikore te hershme (Gaspar Sanz 'de Música sobre la Guitarra Española e 1674 perben shumicen e korpusit solo mbijetuar per epoken). Rilindja dhe kitarat barok dallohen lehtesisht sepse kitara e Rilindjes eshte shume e thjeshte kurse kitarat barok kane shume zbukurime, me fildish ose prej druri ne te gjithe qafen dhe ne trup, dhe nje leter-çeles automatik i permbysur "torte dasme" brenda vrimes.
Kitarat klasike

Keto jane zakonisht te lidhur me tela najloni, luhen ne nje pozicion ulur dhe jane perdorur per te luajtur nje diversitet te stileve muzikore duke perfshire edhe muzike klasike. Ne kitaren klasike me qafe te gjere dhe te sheshte lejon muzikantin per te luajtur shkallen, arpezhe dhe disa forma akordesh, me lehte dhe me pak nderhyrje midis telave se sa ne stilet e tjera e kitares. Kitarat Flamengo jane shume te ngjashme ne ndertim, por jane te shoqeruara me nje ton me te perkusionuar. Ne Meksike, grupit popullor mariachi perfshin nje game te kitarave, nga requinto i vogel deri te guitarrón, nje kitare e madhe sa nje cello, e cila eshte e akorduar ne regjistrin bas. Ne Kolumbi, te kuartet tradicionale perfshihen nje game e instrumenteve, nga bandola e vogla (ndonjehere te njohura si Deleuze-Guattari, per perdorim kur udhetojne apo ne dhoma apo hapesira te mbyllur), deri ne tiple pak me te madhe, me madhesi te plote kitare klasike. Requinto duket edhe ne vendet latine edhe ne vende te tjera amerikane si nje anetar plotesues te familjes kitare, me madhesine e saj te vogla dhe shkalle, duke lejuar projektim per te luajtur vetem melodi me me shume viza. Dimensionet modernete instrumentit klasik ishin themeluar nga spanjolli Antonio Jurado de Torres (1817-1892). Ne vitet e fundit, serite e kitarave, perdorur nga orkestra e Guitar Niibori kane fituar disa vleresime te reja, perkatesisht :
Kitare Sopranino
Nje oktave dhe nje te pesten me te larte se normalja; e njohur ndonjehere si kitare piccolo.