Kontrolli i mendjes ( i njohur ndryshe si shpelarja e trurit, nderrim pikpamjesh, abuzim i mendjes, kontrolli i mendimeve apo reformat e mendimeve) i referohet nje procesi ne te cilin nje individ apo nje grup "sistematikisht perdor metoda jo-etike per te bindur te tjeret per deshirat e manipulatorit/ve shpesh ne dem te personit te manipuluar".

Termi eshte aplikuar ne cdo taktike, psikologjike, qe shihen si devijim dhe kontrollim i individit ne menyren e te menduarit, sjelljes, emocionit dhe vendimarrjes.
Ne "Propaganda: Formimi i qendrimeve njerezore", Zhak Elull thekson se "synimi kryesor i ketyre metodave psikologjike eshte qe te shkaterrojne modelet e perhershme te njeriut, hapesiren, kohen, mjedisin e keshtu me radhe".

Teorite e lavazhit te trurit e kontrollit te mendjes jane zhvilluar fillimisht per te shpjeguar se si regjimet totalitare ja arriten qe sistematikisht te indoktrinonin te burgosurit e luftes nepermjet propagandes dhe teknikave te torturave.

Keto teori u zgjeruan dhe ndryshuan me vone per te shpjeguar nje game me te gjere fenomenesh sidomos konvertimi per levizje te reja fetare (NRMs).

Historia:

Termi 'brainwash' regjistrohet per here te pare ne Oxford English Dictionary me 1950.Aty gjenden shenime te cilat bejne fjale per metodat qe perdorte Kina gjate sistemit Maoist dhe metodat qe ishin shpikur per te prishur integritetin psiqik te individit ne lidhje me perpunimin e informacionit, informacioni qe ruhet ne mendje dhe vlerat individuale.Teknika per dehumaizimin e individit duke i mbajtur ata ne vende te pista, duke ju privuar gjumin, ngacmime psikologjike, hedhje faji, dhe denim nga grupi shoqeror. Besohet se Kina i ka perdorur keto metoda te te burgosurit e luftes per te mos i lejuar ata qe te organizoheshin ne aratisje apo ti benin balle burgimit.

Kultet dhe zhvendosja e fokusit
Pas luftes e Korese aplikimet e kontrollit mendor ne Amerike u zhvendosen nga plitika ne besimet fetare. Pas viteve 1960 nje numer shume i madh te rinjsh amerikan filluan te vihen ne kontakt me levizje te reja fetare (NRM) dhe ata qe u konvertuan adaptuan sjellje dhe besime te ndryshme nga miqte te familja e tyre, ne disa raste duke i lene ata pas dore apo duke i prere kontaktet me njerzit e tyre te dashur.

Media ishte ajo qe e ndoqi e para kete shembull, me pas psikologe i zhvilluan me tej keto teori te manipulimit te mendjes e te vetmit qe ishin spektite ishin sociologet.
Megjithate edhe levizjet anti-kult ishin te menjehershme, sociologe e psikologe formuan shoqata te cilat kritikonin keto organizata fetare qe perdornin metoda te tilla te kontrollit te mendjes si zhgenijm i vazhdueshem, kontroll te sjelljes njerezore, modifikim te informacionit etj.

Kontrolli i mendjes eshte nje term i pergjithshem i perdorur per nje numer te madh te teorive te diskutueshme sipas te cilave, mendimi, sjellja, emocioni, vendimarrja e nje individi, ne shkalle te madhe apo te vogel, mund te manipulohet sipas deshires nga burime te jashtme.Sipas sociologut James T Richardson, nga viti 2000 ne 2007 koncepte te manipulimit te mendjes jane bere pjese e nje sistemi me te gjere pervec levizjeve te reja fetare, edhe ne modifikimin e sjelljes se adoleshenteve, grupeve terroriste,kultures jofunksionate te korporatave etj